Besnikeria

Besnik�ria �sht� nd�r ato tr�ndafila q� rriten n� klim�n e miq�sis�. At� �sht� e pamundur q� ta gjesh n� nj� atmosfer� armiq�sie. Besnik�ria �sht� ve�anti e njer�zve q� kan� t� p�rbashk�ta n� ndjenja, n� mendime e n� ide. Ndjenja si m�ria, urrejtja dhe smira jan� armiqt� kryesor� t� besnik�ris�. Ajo hedh shtat n� kraharorin e dashuris� e t� humanizmit. Ka pasur edhe nga ata q� besnik�rin� e kan� p�rshkruar si nj�sim t� njeriut me zemr�n. E v�rteta �sht� se nd�r njer�zit q� nuk kan� nj� jet� t� zemr�s e t� shpirtit nuk �sht� e leht� t� b�het fjal� p�r besnik�ri. Q� kur t� thuash t� v�rtet�n kur flet, q� t� jesh i bes�s kur jep fjal�n a betohesh, �sht� drejtp�rdrejt e lidhur me jet�n shpirt�rore. N�se dikush nuk e �liron dot veten prej g�njeshtrave e mashtrimeve, n�se sillet n� kund�rshtim me fjal�t q� ka dh�n� e me betimet q� ka b�r� dhe nuk e ndien pesh�n e p�rgjegj�sis� q� merr p�rsip�r, n�se mendon se mund t� b�j� nj� jet� shpirt�rore si ajo e hipokrit�ve dhe e mendjem�dhenjve, at�her� �sht� nj�lloj sikur ai t� mashtronte vetveten. N� fjalor�, fjala “besnik�ri” p�rkufizohet si e kund�rta e mashtrimit dhe e tradhtis�, si v�nie n� vend e fjal�s s� dh�n�, si mbajtje e fjal�s, si pages� e borxhit. Ajo p�rdoret, gjithashtu, n� kuptimet e dashuris�, t� lidhjes s� ngusht� e t� vendosm�ris� n� miq�si, t� p�rkujdesjes e t� rritjes, t� moralit t� bukur e t� lart�s. Njeriu i bes�s �sht� ai q� i zbaton pa mungesa detyrimet q� ka mbi vete kundrejt t� tjer�ve dhe q� mbart detyrime vet�m ndaj vetvetes. Si n� Kuranin Fisnik, ashtu edhe n� hadithe e madje edhe n� veprat m� t� zgjedhura t� let�rsis� bot�rore, tema e besnik�ris� �sht� shtjelluar gjer�sisht. Allahu i Lart�suar, sikurse pohon q� vet� �sht� i bes�s, p�rmend se besa, n� radh� t� par�, �sht� cil�si dhe mir�si themelore e profet�ve dhe e njer�zve t� zgjedhur (Bekare, 177). At�her�, krahas cil�sive si mir�sia, mbajtja e fjal�s s� dh�n�, kujdesi p�r t� mos p�rgojuar e paragjykuar njeri, edhe besnik�ria �sht� nj� nd�r parimet e bukura t� moralit q� �do besimtar duhet ta b�j� sunduese n� qenien e tij, si nj� nd�r ve�antit� themelore q� nevojitet n� �do fush� t� jet�s. Individi, me ndjenj�n e besnik�ris�, fiton besueshm�ri dhe lart�sohet n� shoq�ri. Familja e ngritur dhe e mbajtur n� k�mb� mbi ndjenj�n e besnik�ris�, q�ndron n� k�mb� dhe kthehet n� nj� k�nd prej k�ndeve t� Parajs�s. Shteti e ruan respektin kundrejt qytetar�ve dhe popullit t� vet vet�m n�p�rmjet ndjenj�s s� besnik�ris�. N� nj� vend ku ka humbur ndjenja e besnik�ris�, nuk �sht� e mundur q� t� b�het fjal� as p�r individ� t� pjekur, as p�r vat�r familjare q� premton siguri, as p�r shtet t� q�ndruesh�m e t� besuesh�m. N� nj� vend ku nuk ka besnik�ri, individ�t sillen ndaj nj�ri-tjetrit me dyshim, nuk g�zojn� paqe n� vatrat familjare, shteti sillet keq me popullin e vet dhe gjith�ka e gjithkush �sht� e huaj p�r gjith�ka e gjithk�nd, nj�lloj si sendet e pajeta… Edhe n� qofshin nj�ri mbi tjetrin a nj�ri n� tjetrin… Njer�zimi, p�r t’u �liruar prej problemeve nga t� cilat vuan dhe p�r ta kthyer n� parajs� bot�n e shnd�rruar n� ferr p�r t�, mund ta realizoj� me sukses k�t� q�llim vet�m duku u angazhuar n� marr�dh�nie t� ngritura mbi ndjenja t� besnik�ris� ndaj shoq�rive dhe kombeve. Historia ka d�shmuar se kombet e shtetet q� godasin miqt� e tyre pas shpine, q� nuk u p�rmbahen marr�veshjeve t� b�ra, q� ndjekin politika t� mb�shtetura n� interesa t� nj�anshme, nuk jetojn� dot n� pavar�si politike, ekonomike e kulturore dhe nuk g�zojn� respekt. Kurani Fisnik i cil�son njer�zit e p�rgjegjsh�m si njer�z t� bes�s: “Vet�m njer�zit e p�rgjegjsh�m pranojn� k�shilla. Ata q� jan� besnik� ndaj fjal�s s� dh�n� Allahut dhe q� nuk i prishin marr�veshjet e tyre.” (Rad, 19-20) Fjala e dh�n� apo besa q� duhet mbajtur, miq�sit� q� duhen respektuar dhe marr�veshjet, kushteve t� t� cilave duhet t’u p�rmbahemi jan� tri lloje: � t� njeriut n� marr�dh�nie me Zotin; � t� njeriut n� marr�dh�nie me vetveten; � t� njeriut n� marr�dh�nie me njer�zit dhe me krijesat e tjera. Ekzistenc�n e k�tyre dhe kushtet p�rkat�se mund t’i njohim ose n�p�rmjet Kuranit dhe Sunetit, ose n�p�rmjet arsyes, p�rvoj�s dhe t� ushtruarit. Nga ana tjet�r, besnik�ria ka lidhje me koncepte fetare si pendesa, sinqeriteti, p�rgjegjshm�ria, mbajtja e fjal�s s� dh�n�, k�mb�ngulja n� t� v�rtet�n, hixhreti, durimi, q�ndrueshm�ria etj.. Kurse e kund�rta e saj jan� konceptet e lidhura ngusht� me mashtrimin, tradhtin�, dyfytyr�sin�, mosmir�njohjen e t� tjera si k�to. N� t� v�rtet�, thuajse n� t� gjitha konceptet q� gjenden n� grupin e par� �sht� e mundur t� v�rehet besnik�ria, nd�rsa n� t� dytat pabesia. P�r shembull, n�se pas nj�far� shthurjesh e zvet�nimesh t� brendshme, njeriu b�n pendes� duke iu kthyer s�rish drejt�sis� dhe duke u nj�suar me thelbin e vet, kjo p�rb�n nj� lloj besnik�rie. Po ashtu, t� penguarit e daljes n� shesh t� s� v�rtet�s, mbulimi i saj, loja e dyfisht�, zbatimi i atij q� n� dit�t tona �sht� b�r� mod� t� quhet “standard i dyfisht�”, p�rb�n pik�risht pabesin� ndaj t� drejt�s dhe drejt�sis�. Shkurt, nd�rsa nga njeriu i bes�s k�rkohen apo priten pendes�, sinqeritet, p�rgjegjshm�ri, mbajtje e fjal�s s� dh�n�, k�mb�ngulje n� t� drejt�n, hixhret, durim dhe q�ndrueshm�ri, nga njeriu i pabes�, her�t a von�, priten t� shfaqen s�mundje si mashtrimi, tradhtia e dyfytyr�sia. Ndaj edhe besa q�ndron n� krye t� atyre virtyteve q�, marr�dh�niet e nd�rsjella dhe n� sjelljet tona, duhen p�rdorur si nj� etalon. N� Kuranin Fisnik, besnik�ria �sht� shtjelluar n� pes� kuptime: 1. Besnik�ria n� marr�veshje. Ajeti q� vijon t�rheq v�mendjen n� k�t� lloj besnik�rie: “Mos e shfryt�zoni pasurin� e jetimit ndryshe, p�rve�se n� m�nyr� t� mir� (p�r t’ia shtuar), gjersa ai t� arrij� pjekurin� e vet. Premtimin �ojeni n� vend, sepse p�r premtim ka p�rgjegj�si. Mas�n mbusheni kur matni dhe peshoni me peshore t� sakt�. Kjo �sht� m� e dobishme dhe sjell p�rfundim m� t� mir�.” (Isra, 34-35) 2. Besnik�ria n� fjal� Ka kuptimin e mbajtjes s� fjal�s s� dh�n�. Ajeti i mposht�m t�rheq v�mendjen te kjo cil�si: “Sepse ai (Ismaili) e mbante fjal�n dhe ishte nj� profet i d�rguar nga Ne.” (Merjem, 54) 3. Besnik�ria n� blatim. Me blatim n� k�t� rast kuptojm� vendimin personal p�r t� kryer nj� vep�r t� lejuar, me q�llim t� ibadetit dhe t� arritjes s� k�naq�sis� s� Allahut. Blatimi, ajo �ka blatojm�, mbart kuptimin e nj� dhurate q� ia dhurojm� nj� individi apo institucioni. N� lidhje me k�t� ��shtje mund t� kujtojm� k�t� ajet: “Ata jan� q� i v�n� n� vend blatimet e tyre dhe i tremben nj� dite, d�mi i s� cil�s ka p�rmasa t� m�dha.” (Insan, 7) 4. Besnik�ria n� pesh� e mas�. T� maturit dhe t� peshuarit e sakt� e pa mang�si, kryesisht n� tregtim. Kjo ��shtje argumentohet, nd�r t� tjera, me k�t� ajet: “Matni sakt� dhe mos u b�ni nd�r ata q� l�n� mang�t.” (Shuara, 181). 5. Besnik�ria n� kontrata. Me kontrat� kuptojm� arritjen e dy personave ose t� dy pal�ve n� nj� marr�veshje p�r nj� ��shtje pune apo angazhimin e tyre n� nj� premtim t� nd�rsjell� (si akti i nikahut) N� lidhje me k�t� ��shtje mund t� mjaftohemi me k�t� ajet: “O ju q� besuat! Zbatojini kontratat!” (Maide, 1) N� radh�t q� pasojn�, do t� p�rpiqemi t� sqarojm�, sipas radh�s, rreth kuptimit q� ithtar�t e tasavvufit i kan� dh�n� besnik�ris� ndaj Profetit, ndaj prind�rve, ndaj miqve e shok�ve dhe ndaj bashk�short�ve e bashk�shorteve. Besnik�ria ndaj Allahut. Pa dyshim q� n� krye t� t� gjith� atyre q� u duhet treguar besnik�ri q�ndron Allahu, q� e solli njeriun n� ekzistenc� nga asgj�ja, q� i dha atij form�n m� t� bukur, q� e pajisi me pasurin� e mendjes, q� i b�ri t� njohur Veten e iu zbulua n�p�rmjet profet�ve dhe librave q� i d�rgoi, q�, duke futur n� llogari edhe vullnetin e individit, e udh�zoi njeriun n� rrug�n e drejt�. Prej njeriut q� tregohet i pabes� ndaj Allahut nuk mund t� pritet t� tregohet i bes�s ndaj ndonj� qenieje tjet�r. Sidoqoft�, duke e ditur se njeriu mund t� thyhet n� betej�n me nefsin dhe Shejtanin, Allahu e paralajm�roi at� q� n� hapin e par� t� ekzistenc�s dhe mori prej tij fjal� e premtime se nuk do t� tregohej i pabes� ndaj hakut dhe hakikatit. Kjo �sht� e mundur t� quhet marr�veshje e natyrshme (fitri), sepse �sht� fjala p�r nj� t� v�rtet� t� rr�njosur n� natyrshm�rin� e �do njeriu. M� pas, n�p�rmjet profet�ve q� d�rgoi, u kujtoi njer�zve dh�nien e k�saj fjale t� natyrshme, por t� harruar prej tyre, dhe i paralajm�roi q� t� b�jn� at� q� �sht� e nevojshme. K�shtu, n� Kuran, n� lidhje me bijt� e Izraelit jepet nj� shembull i till�: “O bij t� Izraelit, kujtoni mir�sin� Time ndaj jush, mbajeni fjal�n q� m� dhat� q� edhe Un� t� mbaj fjal�n q� ju dhash�. Dhe t� ma kini frik�n ve� Mua.” (Bekare, 40) N� lidhje me fjal�n e dh�n�, q� bijve t� Izraelit u duhet ta mbajn�, jan� paraqitur tri mendime themelore: 1. Fjala e dh�n� p�r zbatim ka t� b�j� me v�nien n� vend t� t� gjitha urdh�resave t� Allahut pa p�rjashtim dhe me bindjen ndaj t� gjitha ndalimeve t� Tij. Kundrejt k�saj sjelljeje, Allahu i fal ata dhe, duke qen� i k�naqur prej tyre, i �on n� Parajs�. 2. “N� t� v�rtet� Allahu pati marr� zotimin e bijve t� Izraelit. Dhe nd�r ta d�rguam dymb�dhjet� prij�s. Allahu tha: ‘Un� jam me ju!’ N� qoft� se falni namazin, e jepni zekatin, u besoni t� d�rguarve t� Mi dhe u ndihmoni atyre, huazoni p�r hir t� Allahut hua t� mir�, Ai patjet�r do t’ju shlyej� m�katet tuaja dhe do t’ju fus� n� kopshte n�n t� cil�t rrjedhin lumenj. E kush nga ju kund�rshton pas k�saj, ai e ka humbur rrug�n e drejt�.” (Maide, 12). 3. Sipas nj� mendimi t� tret�, �sht� fjala e dh�n� prej tyre se kur t’u d�rgohej Profeti yn� (paqja qoft� mbi t�!), ata do t� duhej t’i besonin atij. K�shtu, n� librat hyjnor� t� d�rguar m� her�t, cil�sit� e Profetit ton� u ishin shpjeguar atyre dhe u ishte b�r� e ditur se do t� duhej ta ndiqnin at�. ��shtja sqarohet me ajetet q� vijojn�. Duke folur p�r ata q� besuan prej bijve t� Izraelit, thuhet k�shtu: “Q� pranojn� t� D�rguarin, Profetin arab, q� nuk shkruan as nuk lexon, t� cilin e gjejn� t� cil�suar nd�r ta n� Teurat dhe n� Inxhil…” (Araf, 157)[1] Kundrejt k�saj, Allahu do t’i �liroj� ata prej rob�ris� e skllav�ris�.[2] Ky ajet, q� b�n fjal� n� ve�anti p�r bijt� e Izraelit, �sht� e natyrshme q� i drejtohet mbar� njer�zimit dhe shpreh nj� gjykim t� p�rgjithsh�m. Nj� nd�r shembujt e pabesis�, t� hipokrizis� e t� mosmir�njohjes s� njeriut �sht� p�rmendur edhe n� k�to ajete: “E prej tyre pati t� till� q� i pat�n dh�n� bes�n Allahut: ‘N�se na jep nga mir�sia e Tij, ne do t� ndajm� l�mosh� dhe do t� b�hemi prej vep�rmir�ve. Kur Zoti u dha prej mir�sive t� Veta, ata u b�n� koprrac�, e thyen bes�n dhe u zmbraps�n nga respekti ndaj Allahut. E p�r shkak se e thyen bes�n q� i pat�n dh�n� Allahut dhe p�r shkak se g�njenin, Allahu u ngjeshi hipokrizin� n� zemra gjer n� dit�n q� do t� p�rballen me T�. A nuk e dinin ata se Allahu di p�r fsheht�sin� e tyre, p�r bised�n e tyre, dhe se Ai i di t� gjitha t� fshehtat?” (Tevbe, 75-78) Besnik�ria e profet�ve Profet�t jan� personalitete t� shk�lqyera, t� ngarkuara nga ana e Allahut p�r t� p�rfaq�suar hakun dhe hakikatin. Ata u kan� hequr udh� shoq�rive ku kan� dal�, nd�rsa shum�kush p�r ��shtjen e tyre ka dh�n� jet�n me plot d�shir�. Mir�po p�rgjat� historis�, profet�t kan� p�rjetuar edhe pabesit� m� t� pam�shirshme. Nd�r pabesit� m� t� r�nda q� jan� p�rjetuar, nj�ra p�rmendet n� ajetin q� vijon: “‘O Musa, ne kurr� nuk futemi atje gjersa ata jan� aty. Shkoni, pra, ti dhe yt Zoti e luftoni, nd�rsa ne po rrim� k�tu!’ Tha Musai: ‘Zoti im! Un� nuk kam n� dor� kurrk�nd ve� vetes sime dhe tim v�llai. Ndana, pra, ne prej popullit t� f�lliqt�.’” (Maide, 24-25) Nga nj�ra an� nj� profet q� p�rpiqet p�r shp�timin e shoq�ris�, n� t� cil�n �sht� i ngarkuar me detyr�, dhe nga ana tjet�r, turma e t� pabes�ve q� e shpotisin duke i th�n�: “Ik e lufto ti me t�t Zot!”… T� gjith� profet�t kan� qen� njer�z q� e kan� mbajtur fjal�n e dh�n� e jan� treguar shum� besnik� ndaj Allahut, ndaj njer�zimit, ndaj mbar� krijimit. Kjo p�rb�n, pa dyshim, nj� nd�r virtytet e tyre themelore. Kurani, n� shum� raste, na b�n fjal� p�r ata besnik� t� pashoq. P�r shembull, Ademi (a.s.), me �el�sin e besnik�ris� s� magjishme q� mbartte n� zem�r, i �eli nj� nga nj� dyert q� iu mbyll�n n� fytyr� dhe mb�rriti n� gurrat e m�shir�s hyjnore. Nd�rsa Iblisi, q� n� t� nj�jt�n ngjarje u mbush me kryelart�si, shkoi me plot vet�dije e u hodh me k�mb�t e veta n� honin e pabesis� dhe u mbyt aty. (shih: Araf, 11-30) P�r Ismailin (a.s.), q� porsi nj� qengj e kap�rceu me sukses sprov�n e mund�sis� p�r t’u therur me thik�, thuhet: “Kujto n� Lib�r edhe Ismailin. V�rtet, ai ishte besnik n� fjal�, ishte i D�rguar dhe Profet.” (Merjem, 54) Nd�rsa p�r Ibrahimin (a.s.), q� iu n�nshtrua sprov�s s� mund�sis� p�r t� therur birin e tij t� dashur, gjenden k�to shprehje: “Apo mos vall� nuk �sht� njoftuar p�r flet�t e Musait dhe t� Ibrahimit q� u tregua i bes�s n� premtimin e dh�n�?” (Nexhm, 36-37) Ve� k�saj, p�r etiketimin e Ibrahimit (a.s.) si njeri i bes�s, Profeti yn� na tregon edhe k�t� q�ndrim t� tij: “L�vdatat i p�rkasin ve� Atij prej gjith�ka q� �sht� n� qiej e n� tok�, edhe n� mbr�mje, edhe dit�n. Ai krijon t� gjallin prej t� vdekurit dhe t� vdekurin prej t� gjallit, e ngjall tok�n pas vdekjes s� saj e po ashtu edhe ju do t� nxirreni (nga varret).” (Rum, 18-19) Miku i Zotit t� V�rtet�, babai i profet�ve, Ibrahimi (a.s.) kur u p�rball me zjarrin e Nemrudit, nuk kishte humbur kurrgj� prej besnik�ris� s� vet. Teksa ktheu mbrapsht ofert�n p�r ndihm� t� Xhebrailit, ai ishte i shqet�suar se mos nuk tregohej i bes�s ndaj Allahut, Zot�ruesit t� fuqis� s� v�rtet�. Kjo besnik�ri, natyrisht, nuk mund t� mbetej pa u shp�rblyer dhe zjarri iu kthye n� freski e paqe (Shih: Enbija, 69). Ndjenja e besnik�ris� ka jetuar nd�r shekuj si nj� virtyt mes pasardh�sve t� Ibrahimit, arab�ve. Kjo gjendje vazhdoi edhe mes arab�ve t� koh�s paraislamike. Profeti i furtun�s, Nuhu (a.s.), jetoi nj� jet� shekullore plot vuajtje, por edhe plot besnik�ri. P�r vite e vite me radh�, p�rmes paralajm�rimesh e thirrjesh, u mundua t� ushtronte ndikim te populli i vet, por n� nj� mas� t� madhe t� njer�zve nuk ia doli dot. E megjithat�, kjo nuk e ktheu at� kurr� mbrapsht prej port�s s� besnik�ris�. N� nj� koh� kur mbi njer�zimin u l�shua zem�rimi i qiejve e i tokave, ishte pik�risht kjo ndjenj� e besnik�ris� brenda tij ajo q� u shnd�rrua n� bark� shp�timi p�r t�. (Shih: Hud, 40, Muminun, 27) Shuajbi (a.s.) vuri re se n� shoq�rin� ku ai lindi, m� e madhja s�mundje ishte pabesia n� mas� e n� pesh� dhe i paralajm�roi njer�zit sa e sa her� q� t� ndiqnin drejt�sin� e t� mos mashtronin n� k�t� m�nyr�. �sht� e natyrshme q� n� k�t� rast, ajo q� t� vjen e para n� mendje �sht� nevoja p�r t� qen� i kujdessh�m n� tregtimin e t� mirave materiale q� jan� t� nevojshme t� maten e t� peshohen. Mir�po brenda kufijve t� k�tij paralajm�rimi hyn masa n� �do ��shtje, materiale e shpirt�rore, qoft� edhe n� kuptimin e ruajtjes s� vlerave dhe t� mas�s s� caktuar prej Zotit t� Madh�ruar n� lidhje me t� v�rtet�n. Nuk duhet harruar se asnj� profet nuk �sht� ngarkuar vet�m me detyr�n e p�rmir�simit t� shtremb�rimeve materiale. P�r k�t� arsye, nuk ka ndonj� t� keqe q� kufijt� e mas�s dhe t� pesh�s n� k�t� kontekst t� shihen nga nj� k�ndv�shtrim m� i gjer�. Si shembull p�r k�t�, d�shirojm� t� sjellim nd�rmend nj� grup ajetesh: “Kur Shuajbi u tha atyre: ‘A nuk ruheni? Un� jam i d�rguar te ju; jam i besuesh�m! E pra, kini frik� Allahun dhe d�gjom�ni mua! Un� nuk k�rkoj p�r k�t� ndonj� shp�rblim prej jush. Shp�rblimi im �sht� prej Zotit t� bot�ve! P�rmbusheni matjen dhe mos u b�ni prej atyre q� e l�n� at� mang�t! Dhe matni me peshore t� sakt�, mos u cenoni t� drejt�n njer�zve e mos shkaktoni trazira n� tok�!’” (Shuara, 177-183)[3] Besnik�ria e Profetit ton�. Duke ardhur te Profeti yn�, ai, n�p�rmjet ndjenj�s s� besnik�ris� q� mbartte n� shpirtin e vet, u nderua me Miraxhin, q� nuk i kishte takuar kurrkujt m� par�. Mb�rriti n� vende q� nuk mb�rrit�n as engj�jt, por n� at� bot� ku syt� verbohen prej shk�lqimit dhe shpirtrat e humbin toruan prej �udis�, ai, me ndjenj�n e besnik�ris� ndaj umetit t� vet, pa ngurruar, u largua q� andej dhe u rikthye mes shok�ve t� vet. Edhe profet�t e tjer� p�rpara Profetit ton� jan� treguar t� af�rt e t� dashur me umetet e tyre, tek t� cil�t kan� gjetur mb�shtetje n� sh�rbimin ndaj ��shtjes s� tyre. E si t� mos i donin, kur ata, edhe n� �astet m� t� v�shtira, nuk i braktis�n kurr�. Por n� vlerat e shp�rfaqura prej Profetit ton� ka nj� dallim t� till�: m� par�, me vdekjen e nj� profeti, n� rastet m� t� shumta vinte nj� tjet�r profet dhe veprimtaria vazhdonte. Nd�rsa pas Profetit ton�, k�t� mision e vijuan s� pari sahab�t dhe pastaj evlijat� e umetit. Pik�risht p�r shkak t� nj� sh�rbimi t� till� t� r�nd�sish�m, Ai e donte umetin e tij me nj� dashuri t� ve�ant� dhe k�t� e shprehte p�rmes besnik�ris� s� vet. Po, Ai ishte nj� njeri i bes�s. Jo vet�m kundrejt njer�zve, por edhe kundrejt dheut e gur�ve ishte i mbushur me besnik�ri. I ndezur nga malli p�r Mek�n, dilte n� Uhud dhe shpesh shkonte t� vizitonte vendbanimin e tij t� par� n� Kuba, sepse ky ishte vendi q�, pas ndarjes nga Meka, i kishte hapur i pari zemr�n p�r t’i th�n�: “Mund t� rrish tek un�.” Dhe Profeti yn�, sikur t� donte t’i thoshte: “Ti m� pranove e m� mbajte n� gji si mik”, �do t� shtun� p�rpiqej t� shkonte patjet�r n� xhamin� e Kubas. Ai vizitonte edhe malin e Uhudit, p�r t� cilin thoshte: “Ne e duam at� dhe ai na do ne.” Po k�shtu, shkonte n� Baki, n� varrez�n e Medin�s, p�rsh�ndeste me selam ata q� preheshin aty dhe lutej p�r ta. E pra, dashamir� e dashakeq� q� hulumtojn� p�r Profetin ton� n� k�t� kontekst thon�: nuk ka bashk�si m� t� lidhur me profetin e vet sesa ajo e lidhur me Profetin e Islamit dhe asnj� prij�s kaq i lidhur me bashk�sin� e vet as nuk ka ardhur, as ka p�r t� ardhur ndonj�her�. E �’ka m� t� natyrshme sesa mir�njohja e nj� bashk�sie p�r nj� prij�s mir�njoh�s? Allahu i Lart�suar, duke u betuar, na shpjegon k�shtu: “P�r bes�, ju erdhi nj� i D�rguar nga mesi juaj q� e brengosin vuajtjet tuaja, q� shqet�sohet p�r besimtar�t, q� �sht� i but� e i m�shirsh�m.” (Tevbe, 128) Besnik�ria ndaj Profetit ton�. D�rgimi i Profetit ton� n� bot�, i ngarkuar me mesazhin hyjnor, sikurse p�rb�n nj� ngjarje me r�nd�si t� gjith�sishme, mund t� shihet edhe si rilindja e njer�zimit. Me mesazhin e pashoq t� Kuranit n� duar, ai i solli bot�s nj� plan e projekt p�r nj� rend e rigjall�rim t� ri. Njer�zimi i detyrohet atij p�r shum� gj�ra n� ��shtje t� fes�, t� moralit, t� dijes e t� qytet�rimit. Kush e di, sikur t� mos kishte qen� ai, n� �’gjendje do t� ishte njer�zimi? Shkurtimisht, me fjal�t e Mehmet Akifit mund t� themi se: Bota p�r gjith� �’ka, i detyrohet atij, Borxh i ka bashk�sia sikurse �do njeri, N� borxh �sht� me t� e gjith� kjo njer�zi, O Zot, n� mahsher na mblidh me k�t� d�shmi! Shok�t e Profetit ton�, q� jetuan n� t� nj�jt�n epok� me t�, duke qen� se e kuptonin shum� mir� k�t� madh�shti t� tij, q�ndruan t� lidhur me t� plot besnik�ri e respekt. M� shum� sesa p�r vete dhe p�r njer�zit e tyre t� af�rt mendonin p�r T� dhe viheshin n� mbrojtje t� Tij. P�r shembull, gjat� hixhretit, pran� Hz. Ebu Bekrit nuk ishin familjar�t e tij, madje as bija e tij 7-8 vje�are, Aishja. Po k�shtu, edhe Hz. Omeri, gjat� hixhretit t� tij, ishte vet�m dhe nuk kishte pran� as djalin e tij t� vog�l, Abdullahun. N�se do t� p�rshkruanim k�tu t� gjitha historit� e sahab�ve, do t� na duhej t� zgjateshim shum�. Edhe n� ruajtjen e Kuranit, n� nj� m�nyr� t� ngjashme, ata q� ndodheshin pran� tij tregonin shembujt m� mbres�l�n�s t� besnik�ris� duke u munduar t� transmetonin �do fjal� e �do sjellje t� Profetit. Edhe ata q� erdh�n pas sahab�ve duhet t� ken� treguar t� nj�jtin kujdes, p�rderisa krahas fjal�ve e sjelljeve t� p�rshkruara n� shkrime e vepra, neve na kan� mb�rritur gjer n� dit�t e sotme edhe shum� kujtime e amanete t� shenjta. Vet�m prej nj� kohe t� shkurt�r, disa njer�z t� pabes�, me nj� sjellje t� p�rbuzshme ndaj haditheve dhe amaneteve t� tjera, gati sa s’po b�jn� p�rpjekje q� ato t� harrohen. Mir�po njer�zimi ende nuk duhet ta ket� humbur krejt�sisht ndjenj�n e besnik�ris� q� n� anketat e kryera nga per�ndimor�t �do dhjet� vite, Profeti yn� radhitet i pari me larg�si t� madhe nga personalitetet e tjera, si njeriu me ndikimin m� t� madh n� shoq�rin� njer�zore. Atyre q� mundohen t� punojn� p�r t� kund�rt�n u k�shillojm� q� nj� or� e m� par� t� heqin dor� nga mbyllja e syve dhe t� rendin drejt lumturis� n� k�t� bot� e n� bot�n tjet�r. Nd�rsa detyra q� i mbetet umetit t� Tij �sht� q�, duke shfaqur nj� m�nyr� jetes� q� i shkon p�r shtat Atij, t� tregojn� edhe nj� her� besnik�rin� ndaj Tij. Besnik�ria ndaj prind�rve. Njer�zit m� t� af�rt p�r gjithk�nd jan� n�na dhe babai dhe si n� �do mir�si, e drejta e p�rpar�sis� u takon atyre. Ai q� tregon mang�si n� respektin ndaj tyre ka dal� kund�r vet� Zotit. P�r at� q� i keqtrajton ata, her�t a von�, do t� vij� dita q� do t� keqtrajtohet edhe vet�. Njeriu, q� nga dita kur nis t� ekzistoj� si nj� gjalles� e vog�l, gjithmon� zhvillohet e rritet n�n p�rgjegj�sin� e prind�rve. N� k�t� ��shtje �sht� e pamundur q� t� matet thell�sia e dashuris� dhe e mir�sis� s� tyre kundrejt f�mij�ve, si dhe p�rmasat e v�shtir�sive q� ata kan� hequr p�r f�mij�t. N� k�t� k�ndv�shtrim, respekti dhe besnik�ria ndaj tyre p�rb�jn� edhe nj� borxh njer�zor, edhe nj� ��shtje etike, edhe nj� detyr�. Kurani na e m�son k�t� etik� p�rmes lutjeve t� zgjedhura: “O Zoti yn�! N� Dit�n e Llogaris� falm� mua, fali prind�rit e mi dhe besimtar�t!” (Ibrahim, 41). Q� do t� thot� se e para �sht� individi vet� dhe pas tij vijn� prind�rit. N� t� v�rtet�, kjo ve�anti �sht� shprehje e t� qenit njeri, shprehje e stolisjes me ndjenja njer�zore. Pas hakut t� Zotit, ajo ndaj s� cil�s duhet b�r� kujdes �sht� haku i prind�rve. Respektimi i prind�rve �sht� vler�suar me l�vdata, nd�rsa sjellja e kund�rt �sht� llogaritur nd�r m�katet e m�dha. Po mjaftohemi duke sjell� vet�m p�rkthimin e disa ajeteve: “Ne i k�shilluam njeriut prind�rit. N�na e tij e mbarti at� me v�shtir�si pas v�shtir�sish. Ndarja prej gjirit, gjithashtu, u b� brenda dy viteve. ‘Mua dhe prind�rve t’u jesh mir�njoh�s, sepse kthimi juaj �sht� tek Un�’, k�shilluam.” (Lukman, 14) “Zoti yt ka urdh�ruar prerazi q� t� mos adhuroni tjet�r ve� Tij, q� t� silleni me mir�si ndaj prind�rve. N�se nj�rin prej tyre, ose t� dy bashk�, i ka z�n� pleq�ria n�n kujdesin t�nd, at�her� mos u thuaj atyre as: “uf!” e “oh!”, as mos u trego i vrazhd� me ta, por thuaju fjal� t� �mbla. Dhe n� shenj� bamir�sie, shtrije p�rul�sisht e me respekt dor�n ndaj tyre dhe thuaj: “O Zoti im! M�shiroji ata, sikurse m� edukuan mua kur un� isha i vog�l!” (Isra, 24)[4] Njeriu, p�r aq sa tregohet besnik ndaj prind�rve, tregohet besnik edhe ndaj Krijuesit t� vet. N�se dikush nuk ka respekt e bes� ndaj prind�rve, �sht� shum� e v�shtir� q� t� b�het fjal� p�r respekt ndaj Allahut. N� dit�t tona, jo vet�m ata q� nuk kan� respekt ndaj Allahut, por edhe ata q� m�tojn� t� duan At�, sa respektues e besnik� ia dalin t� tregohen, vall�, ndaj prind�rve? E �’i duhet th�n�, vall�, atij biri q� i sheh si ngarkes� e si t� tep�rt prind�rit q� p�r vite e vite me radh�, n� kushtet m� t� v�shtira, e kan� mbajtur n� gji, e kan� ushqyer pa u ushqyer vet�, e kan� veshur pa mundur t� vishen vet� e i kan� ndenjur n� krye pa gjum� net�ve t� gjata! Besnik�ria e bashk�short�ve. Familja e sh�ndosh�, si guri i themelit t� shoq�ris�, �sht� e lidhur me dashurin�, dhembshurin� e besnik�rin� e nd�rsjell� q� duhet t� shoq�roj� marr�dh�nien mes bashk�short�ve q� nga dita e par�. Kjo p�rb�n nj� nd�r parimet e gjith�sishme q� ekziston n� shkall� t� ndryshme n� t� gjitha kulturat. Madje edhe n� bot�n e kafsh�ve shp�rfaqen sjellje q� mund t� vler�sohen n� kuptimin e besnik�ris� e t� dhembshuris� mes bashk�short�ve. Pas vdekjes s� bashk�shortit a bashk�shortes t� hidh�rohesh e t� mbash zi, t’i ruash sendet e tij a t� saj, t� mos martohesh s�rish p�r nj�far� kohe p�r hir t� kujtimit t� tij a t� saj, t� mos stolisesh, t� mos shkosh n� vende arg�timi e t� mos dal�sh nga sht�pia p�r nj�far� kohe, apo sjellje t� tjera t� ngjashme, jan� t� gjitha shprehje t� besnik�ris� mes bashk�short�ve. [5] Allahu (xh.xh.) na thot� se bashk�short�t, gjat� nikahut, duhet t� tregojn� besnik�ri n� premtimet q� shk�mbejn� me nj�ri-tjetrin.”N�se d�shironi t� martoheni me nj� grua e t� ndaheni nga nj� grua tjet�r dhe k�saj t� fundit i keni dhuruar nj� shum� t� madhe, mos merrni mbrapsht prej saj asnj� send. A do t’ia merrni pa t� drejt� e n� m�nyr� mizore at� �ka ia keni dhuruar? E si mund t’ia merrni, kur nj�ri-tjetrit i jeni bashkuar e kur keni dh�n� nj� bes� t� fort�?” (Nisa, 20-21) N� k�t� rast, garancia �sht� marr�veshja serioze e lidhur gjat� aktit t� martes�s (nikahut) me urdhrin e Allahut, me fjal�n e Profetit dhe n� prani t� d�shmitar�ve. Pa dyshim q� n� k�t� marr�veshje, edhe mehri (dhurata martesore) �sht� v�n� n�n garanci. Shtrati i p�rbashk�t, besnik�ria e nd�rsjell�, respekti, dashuria, ruajtja e nderit dhe e past�rtis�, q�ndrimi pran� nj�ri-tjetrit n� �aste t� lumtura e t� v�shtira, mb�shtetja morale e materiale p�r nj�ri-tjetrin etj., jan� t� gjitha ��shtje q� mbajn� n� k�mb� familjen dhe p�r t� cilat jepet premtim i nd�rsjell�. E pra, b�rja e gjith�kaje t� nevojshme p�r mbajtjen e k�tyre premtimeve t� dyanshme b�n pjes� n� detyrimet e p�rbashk�ta t� bashk�short�ve. N� dit�t e sotme, kur besnik�ria e dhembshuria mes bashk�short�ve ka r�n� tej mase dhe p�r k�t� arsye shum� familje p�rballen me rrezikun e shkat�rrimit, madje n� nj� koh� kur kjo ��shtje �sht� kthyer n� ��shtje par�sore t� rendit t� dit�s n� shoq�ri, �sht� e thjesht� t� kuptohet se sa nevoj� ndiejm� p�r besnik�rin� n� k�t� drejtim. Profeti yn� ka t�rhequr v�mendjen n� r�nd�sin� e k�saj ��shtjeje duke th�n�: “Marr�veshja m� e r�nd�sishme, kushtet e s� cil�s duhet t’i p�rmbushni pik� p�r pik�, �sht� marr�veshja e martes�s, e lidhur me bashk�shorten tuaj.”[6] Gjithashtu, Profeti yn� ka dh�n� shembullin m� t� bukur t� k�saj besnik�rie n� familjen e vet. K�shtu, edhe pas vdekjes s� bashk�shorteve t� tij, ai �sht� sjell� me respekt ndaj shoqeve e mikeshave t� tyre, i ka nderuar ato dhe nuk i ka nd�rprer� lidhjet. P�r shembull, kur i vinte ndonj� dhurat� n� sht�pi, thoshte: “D�rgojini edhe k�saj e asaj, sepse Hatixhja, sa ishte gjall�, i donte shum�”, dhe u d�rgonte edhe atyre pjes� nga dhuratat. Nj� dit�, nj� grua e moshuar erdhi pran� Tij. Profeti i dashur, p�r ta njohur, e pyeti se kush ishte. Kur ajo tha: “Un� jam Xhusame el Muzenije”, Profetit iu kujtua menj�her� dhe i b�ri kompliment duke i th�n�: “Ah, ti je Husane (e Bukura) el Muzenije!” M� pas u interesua p�r gjendjen e saj, e pyeti p�r sh�ndetin: “Ka koh� q� s’shihemi, si keni qen�?” E moshuara iu p�rgjigj: “Tim at� e time m� i b�fsha kurban p�r ty, o i D�rguar i Allahut! Mir� kam qen�.” M� pas, atyre q� e pyet�n se kush ishte ajo grua, Profeti i dashur u tha k�shtu: “Kjo grua shkonte e vinte te ne kur ishte gjall� Hatixhja.” T’i p�rmbahesh fjal�s s� dh�n� n� m�nyr�n m� t� bukur �sht� pjes� e imanit.[7] Shihet se n� t� gjitha k�to b�jn� pjes� fjala e dh�n� gjat� aktit t� martes�s, si dhe ruajtja e interesimit dhe e lidhjeve me farefisnin�, me bashk�short�t, me shok�t e me miqt�; p�r m� tep�r, kjo gjendje �sht� aq e r�nd�sishme saq� konsiderohet si pjes� e besimit.