Perulesia - Thjeshtesia

P�rul�sia / Thjesht�sia Fjala “tevadu” (thjesht�si, p�rul�si), mbart kuptimet e t� qenit kokulur, i thjesht�, �ka p�rb�n t� kund�rt�n e kryelart�sis� (kibr). K�t� mund ta interpretojm� edhe si vet�dijen e duhur t� njeriut kundrejt Zotit, si sjellje t� tij n� p�rputhje me k�t� vet�dije, si dhe vler�sim t� pozit�s s� njeriut n� marr�dh�nie me krijesat n� po k�t� k�ndv�shtrim, duke e pranuar vetveten si nj� njeri mes njer�zve apo si nj� pjes� e zakonshme e krijimit. Nd�rsa kibri (kryelart�sia) �sht� vler�simi i vetvetes si m� i mir� se t� tjer�t. Shprehja e jashtme e k�saj dukurie �sht� quajtur “tekebbur” (mendjemadh�si). Pra, kibri �sht� nj� hamendje madh�shtie; �sht� ajo �ka njeriu p�r veten e tij d�shiron t� jet�, por q�, n� t� v�rtet�, nuk mund t� jet�. Me “tevadu” (thjesht�si) disa kuptojn� q� t� mos shoh�sh asnj� vler� personale te vetvetja; t� tjer� shprehen p�r trajtim t� njer�zve t� tjer� me respektin e duhur dhe p�r sjellje t� p�rulur n� marr�dh�nie me ta; t� tjer� thon� q� thjesht�sia, duke p�rjashtuar rastin e p�rfitimit nga ndihma hyjnore p�r ndonj� vep�r t� jasht�zakonshme, �sht� q� ta shoh�sh veten si m� t� par�nd�sishmin e krijesave; t� tjer� akoma e p�rshkruajn� si mundim dhe p�rpjekje p�r t� mposhtur n� �ast �do p�rp�litje t� brendshme, t� vog�l a t� madhe qoft�, q� mund t� shfaqet n� marr�dh�nie me egon. Secili shpreh gjykimin e vet si p�r kuptimin, ashtu edhe p�r form�n n� t� gjitha k�to p�rkufizime. Nj� sahab sheh Hz. Omerin (r.a.) me nj� en� n� shpatulla, duke mbartur uj�, dhe e pyet me habi: “�’�sht� k�shtu, o kalifi i t� D�rguarit t� Allahut!” Ai i p�rgjigjet: “Kishin ardhur nj� grup t� d�rguarish nga vende t� huaja dhe un� ndjeva brenda meje di�ka; at� ndjesi desha ta thyej.” Sikurse mbajtja prej tij e miellit n� kurriz, t� folurit kund�r vetvetes n� minber apo heshtja kundrejt kritikuesve q� e kritikonin hapur p�rb�jn� nj� prej m�nyrave t� v�nies n�n kontroll t� nefsit; se si Ebu Hurejra, gjat� koh�s kur ishte vali, i mbartte her� nj�rit e her� tjetrit dru n� kurriz; se si Zejd bin Thabiti, n� koh�n kur ishte kadi, i puthte dor�n Ibn Abbasit; dhe se si kundrejt k�saj Interpretuesi i Kuranit (Terxhumanul Kur’an) i mbante atij yzengjit� e kalit; se si Hz. Hasani ulej me f�mij�t q� loznin me copat e buk�s dhe ushqehej me ta, t� gjitha k�to jan� nga nj� shembull thjesht�sie e p�rul�sie. Allahu n� Kuranin Fisnik, si dhe i D�rguari i Allahut n� Sunetin e tij d�shmojn� aq shum� p�r thjesht�sin�, saq� atij q� i d�gjon e m�son p�r k�ta shembuj nuk i mbetet asnj� dyshim se t� rob�ruarit e v�rtet� ndaj Zotit s’�sht� ve�se thjesht�si e p�rul�si. Shprehja e Kuranit, sipas s� cil�s: “Rob�rit e v�rtet� t� M�shiruesit jan� ata q� ecin n� tok� me thjesht�si e me kryet t� ulur. Kur ata ngacmohen prej injorant�ve, thon�: ‘Paqe!’ dhe vazhdojn� rrug�n” (Furkan, 63), �sht� p�r ta nj� z� i ngroht�; shprehja tjet�r, “Ata kundrejt besimtar�ve jan� t� dhembshur e n� p�rul�si” (Fet’h, 29), �sht� si nj� fllad q� del prej kraharor�ve t� tyre e pasqyrohet n� sjelljet e tyre. Nd�rsa urdhri: “Ata me nj�ri tjetrin jan� shembuj t� dhembshuris� e t� m�shir�s… kurdoher� i gjen t� p�rkulur n� ruku e t� p�rulur n� sexhde!” (Fet’h, 29) �sht� p�r ta nj� titull l�vdues q� ua kap�rcen �do perceptim. Profeti yn� (paqja qoft� mbi t�!), gjithashtu thot�: “Allahu m� ka urdh�ruar q� ju t� jeni t� thjesht� e t� p�rulur… dhe q� askush t� mos l�vdoj� veten p�rball� askujt.”[1] “A t’ju rr�fej p�r at� njeri q� nuk do ta cenoj� zjarri? Zjarri nuk i prek ata njer�z q� jan� pran� Allahut dhe pran� njer�zve, me natyr� t� but�, q� shkojn� mir� e bukur me gjithk�nd.”[2] “At� q� p�r hir t� Allahut ul syt� p�rdh�, Allahu e ngre dhe e lart�son; n� t� v�rtet�, ai e n�nvler�son vetveten, por n� syt� e krijesave i madh �sht� pik�risht ai.”[3] “O Allahu im, b�m� t� m� duket vetja i vog�l n� syt� e mi!”[4] E n� fakt, Ai gjith� jet�n e kaloi duke q�ndruar kurdoher� n� k�t� linj�: Shkonte pran� f�mij�ve dhe i p�rsh�ndeste; N�se dikush, kushdo qoft�, e zinte p�rdore dhe d�shironte ta merrte me vete diku, ai ngrihej pa ngurruar; U ndihmonte grave n� pun�t e sht�pis�; Kur t� gjith� merreshin me nj� pun�, edhe Ai merrte pjes� dhe mundohej t� punonte me t� tjer�t; Rregullonte k�puc�t, arnonte rrobat, milte dhin�, ushqente kafsh�t; Ulej n� sof�r bashk� me sh�rb�torin; E mbante kuvendin gjithmon� t� hapur edhe p�r t� varfrit; Tregonte v�mendje e kujdes p�r vejushat dhe jetim�t; Vizitonte t� s�mur�t, ishte i gatsh�m p�r t� qen� i pranish�m n� raste vdekjesh dhe i p�rgjigjej ftes�s s� skllev�rve.[5] Thjesht�sia dhe p�rul�sia e v�rtet� �sht� q� kundrejt madh�shtis� dhe pafund�sis� s� Zotit t� V�rtet�, njeriu t’i p�rcaktoj� vendin vetes n� p�rpjes�timet zero-infinit dhe k�t� mendim, k�t� p�rcaktim ta p�rvet�soj� krejt�sisht n� unin e vet. Njer�zit e pjekur q� arrijn� ta rr�njosin k�t� konceptim n� natyr�n e tyre dhe q� me k�t� rr�njosje ia dalin t� mb�rrijn� n� nj� natyrshm�ri t� dyt�, n� marr�dh�niet e tyre me njer�zit jan� t� thjesht�, n� p�rul�si dhe t� ekuilibruar me aq sa �sht� e mundur, pasi ata q� e kan� p�rcaktuar vendin dhe pozit�n e tyre kundrejt Allahut, edhe n� jet�n fetare, edhe n� marr�dh�niet me krijesat, n� bot�n e tyre t� brendshme dhe n� k�ndv�shtrimet e tyre jan� gjithmon� n� ekuilib�r. Si p�rfundim, thjesht�sia, krahas t� qenit porta kryesore e moralit hyjnor, �sht� edhe mjeti par�sor p�r t� qen� pran� Krijuesit dhe pran� krijesave. Tr�ndafili p�rfundon n� dh�… njeriu nuk u krijua n� qiej, por n� tok�. Besimtari, kur bashkon n� sexhde k�mb�t dhe kryet n� t� nj�jt�n pik�, gjendet m� pran� Allahut.[6] Thuajse brenda �do shoq�rie pasuria, pozita, dija, bukuria, prejardhja fisnike e t� tjera si k�to pranohen si mjete p�r t� arritur madh�shtin�. Nd�rsa thjesht�sia, pavar�sisht k�tyre, �sht� nj� shkall� e lart� e moralit q� duhet t� jet� sunduese n� jet�n e njeriut. Pra, ato �ka u p�rmend�n m� sip�r dhe thjesht�sia jan� dy elemente q� veprojn� n� pavar�si nga nj�ri-tjetri dhe q� i b�hen penges� nj�ri-tjetrit. Mir�po n� k�ndv�shtrimin mysliman �sht� e r�nd�sishme q� vullneti i njeriut ta kap�rcej� k�t�. Nj�lloj si Profeti yn� (paqja qoft� mbi t�!). Ai, teksa hynte pas vitesh t� t�ra si fitimtar n� Mek�n q� ishte detyruar ta braktiste dikur, prej thjesht�sis� e p�rul�sis�, e mbante kryet e bekuar t� ulur aq sa vetullat t’i preknin kafsh�n mbi t� cil�n q�ndronte. Madje mund t� thuhet se ai, p�r 23 vjet, n� jet�n e tij plot e p�rplot me ngjarje q� e shtyjn� njeriun n� krenari, kryelart�si e delir madh�shtie, jo vet�m q� nuk shfaqi asnj�her� ndonj� sjellje t� kund�rt me thjesht�sin�, por t� tilla ngjarje u b�n� shkak q� ai vet�m t’i shtonte thjesht�sin� e p�rul�sin� te vetja. N� fund t� fundit, a nuk �sht� kjo m� e r�nd�sishmja? N�se njeriu nuk i jeton gjall�risht p�r hir t� Allahut vitet e jet�s s� tij, �’dobi i b�n q� t� jet� i pasur? N�se shkon n� prani t� Tij me nj� jet� t� zbrazur porsi nj� daulle q� ve� bu�et me zulm�, �’fitim do t� ket�? T� mos e harrojm� se thjesht�sia, p�rul�sia, ndjesia e turpit, jan� gjendje q� i shkojn� dhe e stolisin njeriun, nd�rsa kryelart�sia, mendjemadh�sia, n�n�mimi i t� tjer�ve n� krahasim me veten, porsi Karunin, e rr�zojn� dhe e p�rmbysin njeriun.[7] N�se njeriu merr p�rsip�r cil�si si madh�shtia (adhamet) dhe kryelart�sia (kibr), t� cilat nuk jan� cil�si q� i p�rkasin, n�se m�ton t� jet� mbi njer�zit e tjer�, kjo p�rb�n nj� shenj� se n� bot�n e tij shpirt�rore ka nj� s�mundje t� r�nd�; p�rb�n shenj� p�r mang�sin� e mendjes dhe vrazhd�sin� e shpirtit. Nj� njeri q� ka mb�rritur pjekurin� mendore dhe shpirt�rore, gjith�ka q� zot�ron ia njeh t� Lartit Krijues dhe i mbushur me ndjenja mir�njohjeje, kurdoher� kruspulloset e p�rulet p�rball� Tij. Duke qen� i thjesht� e i p�rulur, kundrejt k�naq�sis� s� Krijuesit dhe n�nvler�simit t� njer�zve, njeriu fiton ndjesin� e k�naq�sis� shpirt�rore. Po, ai q� s� pari njeh kufijt� e vet dhe i ul krah�t e thjesht�sis� gjer p�rtok�, g�zon mburoj�n m� t� sigurt prej �do n�n�mimi q� mund t’i vij� prej njer�zve dhe n� k�t� m�nyr�, ka marr� masat m� t� mira p�r sigurin� e vet. Kryeult�sia �sht� shenj� e pjekuris� dhe e virtytit tek individi, nd�rsa kryelart�sia dhe mendjemadh�sia tregojn� se ai �sht� pa vlera dhe i mang�t n� karakter. Njer�zit m� t� p�rsosur jan� ata q� gjenden m� pran� njer�zve dhe q� krijojn� lidhjet m� t� ngushta me ta. Nd�rsa m� t� mang�tit, q� krenaria nuk ua pranon t� ndodhen e t� jetojn� pran� e pran� me njer�zit, jan� fatk�qij e fam�k�qij. Profeti yn� (paqja qoft� mbi t�!) n� lidhje me k�t� ��shtje t�rheq v�mendjen si m� posht�: “Besimtari q� trazohet me njer�zit dhe merr pjes� n� dhembjet e n� hidh�rimet e tyre �sht� m� i mir� sesa besimtari q� rri m�njan� pa u shqet�suar.”[8] Allahu i Lart�suar i drejtohet k�shtu Profetit t� fundit (paqja qoft� mbi t�!): “Me besimtar�t q� t� ndjekin ty ul krahun e but�sis� e t� thjesht�sis�. Nd�rsa atyre q� mohojn� u thuaj: ‘Un� jam larg asaj q� ju veproni.’” (Shuara, 215-216) “Kurrsesi mos t� t� mbetet mendja e mos ua ngul syt� t� mirave t� k�saj bote kalimtare q� ua kemi dh�n� disave prej tyre. Ul p�r besimtar�t krah�t e but�sis� e t� p�rul�sis�.” (Hixhr, 88) Mund t� thuhet se n� k�to ajete t� shenjta jan� mbledhur ve�antit� themelore t� moralit t� sh�rbimit: t’u sh�rbesh t� tjer�ve pa pritur ndonj� shp�rblim, t� mos hutohesh prej shk�lqimit t� t� mirave t� k�saj bote, t� mos zem�rohesh e t� mos e braktis�sh sh�rbimin kundrejt mosmir�njohjes s� atyre q� e p�rfitojn� at� dhe ta pres�sh shp�rblimin vet�m prej Allahut… P�r t� treguar kryelart�sin� apo kibrin, n� Kuranin Fisnik p�rdoren shprehjet “fahr”, “ferah” dhe “marah” (mburrje): “Mos ec n� tok� me kryelart�si e mburrje, sepse ti as s’mund ta �ash tok�n, as s’mund ta mb�rrish me trupin t�nd lart�sin� e maleve.” (Isra, 37) “Mos e kthe fytyr�n me kryelart�si prej njer�zve e mos ec me mburrje n� tok�, se Allahu nuk e do asnj� kryelart� q� mburr vetveten. T� jesh i matur n� ecjen t�nde. Ule z�rin, se m� i sh�mtuari nd�r z�rat �sht� z�ri i gomarit.” (Lukman, 18-19) Ngritja e nj� njeriu n� lart�sin� e njer�zores b�het e dukshme prej thjesht�sis�; thjesht�sia b�het e dukshme kur ai nuk ndryshon p�r keq sjellje e q�ndrim p�r shkak t� pozit�s, t� postit shtet�ror, t� pasuris�, t� dituris� dhe t� tjerave si k�to q� u kushtojn� r�nd�si njer�zit. Tek ai q�, p�r shkak t� atyre q� u p�rmend�n m� sip�r, p�son ndryshim n� sjellje e nis t� ndihet e t� tregohet kryelart�, nuk mund t� b�het fjal� as p�r thjesht�si e p�rul�si, as p�r qenie t� njer�zishme. P�rul�sia �sht� �el�si i thuajse t� gjitha sjelljeve e zakoneve t� mira. Ai q� e shtie n� dor� at� �el�s, ka n� zot�rim edhe t� gjitha mir�sit� e tjera. Kush nuk e zot�ron at�, mbetet i privuar edhe prej pjes�s m� t� madhe t� mir�sive t� tjera. Profeti Adem (paqja qoft� mbi t�!), kur shkau dhe ra, vet�m n�p�rmjet thjesht�sis� e p�rul�sis� i rifitoi gjith� �’humbi p�rtej qiejsh, nd�rsa Shejtani, q� i ra mbi krye e nj�jta fatkeq�si, ra pre e kryelart�sis� dhe e mendjemadh�sis� s� vet. Duke qen� se kibri dhe madh�shtia jan� cil�si t� “Qenies Hyjnore”, ata q� mburren duke m�tuar madh�shti, jan� z�n� fuqish�m e p�rgjithmon� prej dor�s hyjnore t� “Kahharit” dhe kan� marr� fund. Nd�rsa ata q� i njohin kufijt� e vet� dhe tregohen t� p�rulur, lart�sohen gjersa t� mb�rrijn� pranin e Tij. Hasan Basriu i drejton k�to fjal� paralajm�ruese nx�n�sit t� tij, n� m�nyr� q� ky i fundit t� mos p�soj� ndonj� vet�mashtrim: “Biri im! P�rvet�soji k�to k�shilla t� shkruara n� k�t� cop� let�r, pasi do t� jen� p�r ty m� t� vlefshme sesa mij�ra libra t� shkenc�s.” N� cop�n e letr�s ishin shkruar k�to fjal�: � N� mjedisin ku ndodhesh, mos u g�nje t� mendosh se �sht� nj� vend larg t� k�qijave, nj� vend i sigurt e plot t� mira. A mund t� mendohet t� ket� ndonj� vend m� t� sigurt e m� larg t� ligave sesa Parajsa? E pra, atit ton�, Ademit, gjith� �’i ndodhi, i ndodhi pik�risht atje. � As prej adhurimit t� shumt� ndaj Allahut mos u mashtro. Kush ishte m� i p�rkushtuar n� adhurim e lutje sesa Shejtani? E megjithat�, �’i ndodhi e �’i ra mbi krye? � Me t� diturit mburravec� as mos u tako, as mos merr pjes� n� bisedat e tyre. Ata nuk t� sjellin dobi. K�shtu, n� bisedat e Profetit ton� (paqja qoft� mbi t�!) kishte dijetar� mendjem�dhenj e hipokrit� q� merrnin pjes�. Asnj�ri prej tyre as nuk besoi, as nuk p�rfitoi prej atyre bisedave. � Mos u mburr e mos u mashtro me dijen e shumt�. Sa e sa t� zot�r t� mendjes e t� dijes ka pasur q� kan� p�rfunduar n� humbje.