Turpi

Fjala “haja” ka kuptimin e t� ndierit i ndrojtur dhe i turp�ruar. N� rastin ton� duhet kuptuar si turp e ndrojtje prej Allahut dhe shmangie e sjelljeve dhe e fjal�ve q� Ai nuk i d�shiron. Nj� ndjenj� e till�, e mb�shtetur n� ndjesin� e turpit q� gjendet n� natyr�n e njeriut, e b�n individin t� jet� m� i vet�p�rmbajtur dhe m� i ekuilibruar n� ��shtje t� edukat�s dhe t� respektit. N� thelb, tek individ�t q� nuk ekziston nj� ndjesi e till�, si dhe tek ata q� nuk e kan� njohur at� n� mjedisin ku jan� rritur, zhvillimi i ndjenj�s n� fjal� �sht� zakonisht shum� i v�shtir�. Turpi mund t� ndahet n� dy kategori: 1. Turpi i natyrsh�m (hajaul fitri), q� mund t� quhet edhe turpi i egos (hajaun nefsi). Ai e ndalon njeriun prej shum� sjelljeve q� konsiderohen t� turpshme. 2. Turpi q� vjen nga besimi dhe q� shpreh nj� thell�si t� r�nd�sishme t� Fes� Islame. Kur turpi i natyrsh�m ushqehet dhe zhvillohet me ndjenj�n e turpit brenda shpirtit t� Fes� Islame, krijohet nj� barrier� e fuqishme kund�r paturp�sis� dhe sjelljeve t� turpshme. Nd�rsa kur mbetet i vet�m, n� kushte e gjendje t� caktuara l�kundet, thyhet e madje ndonj�her� mund t� rr�nohet krejt�sisht. Po, po. Nj� ndjesi turpi e ndrojtjeje q� gjendet n� natyr�n e njeriut dhe q� shpjegohet me vet�dijen e besimit (imanit) n� ajete si “A nuk e di ai se Allahu e sheh?” (Alak, 14), n�se nuk ushqehet me konceptin e ihsanit q� shprehet n� pohime si “Pa dyshim, Allahu sheh e v�zhgon gjith�ka mbi ju” (Nisa, 1), nuk mund t� ket� jet� t� gjat�, sepse edhe ekzistenca dhe zhvillimi i ndjesis� s� turpit, edhe vijueshm�ria e saj �sht� e lidhur me besimin. N� lidhje me k�t�, Zot�ria i t� gjitha krijesave (paqja qoft� mbi t�!), kur d�gjoi nj� sahab t’i thoshte nj� tjetri q� t� mos e tepronte me ndrojtjen p�r nj� sjellje t� caktuar, i tha: “L�re at�. Turpi buron nga besimi…”[1] N� nj� tjet�r rast ai ka urdh�ruar e th�n�: “Besimi ka shtat�dhjet� e ca deg�. Edhe turpi �sht� nj� deg� e besimit.”[2] N� k�t� pik�pamje, mund t� themi se turpi i natyrsh�m, nj�lloj si far�zat e tjera t� mir�sis� q� q�ndrojn� t� fshehura n� natyr�n e njeriut, zhvillohet n� mas�n q� njeriu e ushqen dhe e p�rforcon me dinamikat e dituris�, kthehet n� nj� gjymtyr� t� r�nd�sishme shpirt�rore e morale dhe ngre barriera e b�het penges� p�r shum� d�shira jolegjitime t� nefsit. N� t� kund�rt, n�se kjo ndjenj� nuk zhvillohet p�rmes besimit (iman) dhe dituris� (marifet), n�se nuk p�rforcohet p�rmes vet�dijes s� ihsanit se Allahu v�zhgon gjith�ka ne b�jm�, jo vet�m q� nuk forcohet e nuk b�het e q�ndrueshme, por atrofizohet duke u zhveshur p�rball� honeve t� ferrit t� egoizmit, nd�rsa n� planin individual e shoq�ror zvarritjet dhe �jerrjet q� e turp�rojn� njeriun p�rball� s� njer�zishmes b�hen t� pashmangshme. Profeti yn� (paqja qoft� mbi t�!) ndalet n� k�t� ��shtje dhe thot�: “Kur s’t� vjen turp, b�j �’t� duash!”[3] Fjal�t “haja” (turp) dhe “hajat” (jet�) jan� pran� nj�ra-tjetr�s dhe kjo afri mund t� mbijetoj� e t� gjej� p�rmbushje vet�m n�se zemra ushqehet me besim dhe me dije. Jeta ekziston me dinamikat e veta, sikurse edhe turpi ekziston po me dinamikat e veta. P�rndryshe, r�nia dhe shthurja e t� dyjave �sht� e pashmangshme. N� rastin e turpit, shkalla e tij e par� �sht� kur njeriu nis ta shoh� vetveten me v�shtrimin e Hakut. N�se nj� njeri e ndjek vetveten n� p�rmasat caktuara prej Tij dhe ushtron vet�kontroll n� k�ndv�shtrimin e Tij, tek ai lind nj� ndjenj� fisnike ndrojtjeje q� i mund�son nj� njeriu t� till� t� gjalloj� kurdoher� n� ndjenjat dhe n� mendimet e tij. Shkalla e dyt� �sht� e lidhur me vet�dijen n� p�rshtatje me afrin� ndaj Zotit dhe �sht� e leht� t� arrihet prej atyre q� rrug�tojn� n� horizontin e ajetit “Kudo q� t� ndodheni, Ai �sht� bashk� me ju.” (Hadid, 4), nd�rsa Profeti yn�, n� lidhje me k�t� ��shtje, na transmetohet t� ket� th�n� k�shtu: “Kundrejt Allahut silluni sa m� t� ndrojtur q� t� jet� e mundur! Ai q� tregohet i ndrojtur n� mas�n e duhur kundrejt Allahut, le t� v�r� n�n kontroll kryet dhe �’ka brenda kres�, stomakun dhe �’ka brenda stomakut! T� mos e mbaj�, gjithashtu, larg kujtes�s vdekjen dhe kalbjen! Ai q� e d�shiron Ahiretin, i l� pas dore bukurit� kalimtare t� bot�s… e pra, kush sillet n� k�t� m�nyr�, ai vler�sohet t� jet� treguar i ndrojtur sa �’duhet prej Allahut.”[4] Ajo �ka nj� njeri p�rfiton prej t� qenit i njer�zish�m �sht� n� p�rpjes�tim t� drejt� me pjes�n e ndjesis� s� turpit. N�se udh�tari p�r te Zoti i V�rtet� nuk ia del t� orientoj� sjelljet e veta duke u kthyer krah�t p�rpjekjeve p�r t� p�rfituar sipas interesash t� ul�ta dhe nuk kthen kryet p�r t� par� kah p�rjet�sia, n�se nuk jeton me etik� e n� p�rul�si t� thell�, ekzistenca e tij, n� nj�far� m�nyre, p�r at� vet� �sht� nj� turp dhe p�r t� tjer�t nj� barr�. Pik�risht mbi k�t� mendim, t� diturit kan� th�n�: “P�r Zotin, kur turpi ik�n e shkon, as n� jet�, as n� bot� nuk mbetet kurrfar� mir�sie.” Turpi �sht� nj� moral hyjnor dhe nj� mister i per�ndish�m. N�se njer�zit do ta dinin se me �far� �sht� i lidhur ai, do t� silleshin me m� shum� p�rkorje e vet�p�rmbajtje. P�r ta sqaruar m� mir� k�t� ��shtje, tregohet nj� ndodhi: Zoti i Madh�ruar i thot� nj� t� vjetri q� i k�rkon llogari n� mahsher: “P�rse i b�re k�to m�kate?” Ai, duke mohuar, thot� se nuk ka b�r� m�kate. At�her� M�shiruesi i M�shiruesve urdh�ron: “N� qoft� k�shtu, merreni k�t� njeri dhe �ojeni n� Xhenet.” K�saj radhe nd�rhyjn� engj�jt q� thon�: “O Zot, Ti e di q� ky njeri i ka kryer k�to m�kate.” Allahu u p�rgjigjet: “Po, ashtu �sht�. Mir�po e pash� se ishte nj�ri prej umetit t� Muhamedit, me mjekr�n dhe flok�t e thinjur; m� erdhi turp t’ia hedh turpin e vet n� fytyr�.” Sipas transmetimit, kur Xhebraili ia b�ri t� ditur k�t� lajm Profetit ton�, ai njeri i dhembshur e i ndrojtur u prek, syt� iu mbush�n me lot, qau dhe tha: “Zoti i Madh�ruar ka turp t� nd�shkoj� mjek�rbardh�t e umetit tim, kurse mjek�rbardh�t e umetit tim nuk kan� turp prej kryerjes s� m�kateve.”[5]