Identiteti i ngaterruar

“O ju njer�z, ne ju kemi krijuar juve prej nj� mashkulli dhe nj� femre dhe ju kemi b�r� popuj e fise q� ta njihni nj�ri-tjetrin. M� fisniku tek All-llahu �sht� ai i cili m� s� shumti i ruhet Atij; Allllahu, me t� v�rtet�, �sht� shum� i dijsh�m dhe i informuar mir�.” (Kur’ani, 49:13) “Egoja njer�zore kurr� nuk �sht� e ndar�, nuk ekziston ‘uni’ q� nuk �sht� pjes� e nj� ‘ne’.” (Leach) N� rishqyrtimin e s�rish�m t� marr�dh�nies mes Lindjes dhe Per�ndimit, q� q�ndron n� majen e list�s s� ��shtjeve par�sore n� kontekstin e integrimeve bashk�kohore bot�rore dhe l�vizjeve globalizuese n� t� gjitha sferat ky�e t� jet�s n� fillim t� shekullit XXI, dimensioni i raportit t� Islamit dhe Per�ndimit �sht� nj�ri nga horizontet kulmore pa t� cilat rrjedhave t� cekura integrative dhe l�vizjeve globalizuese, sidomos n� truallin e Evrop�s s� sotme, thjesht� nuk mund tu shihet fundi. Raporti i Islamit dhe Per�ndimit, ose kryq�zimi i tyre historik, sot s�rish parashtrohet p�rkrah p�rkufizimit t� hap�sir�s s� re shpirt�rore dhe, nj�koh�sisht, truallit t� ri shpirt�ror mbi t� cilin do t� rriten filizat e ri religjioz� dhe kulturor� t� humanumitbashk�kohor evropian. Aq m� tep�r q� raporti i cekur m� nuk shihet vet�m n� kuptimin e tij tradicional, respektivisht n� kuptimin e kund�rshtimit t� dy bot�kuptimeve t� ndryshme dhe dy bot�rave t� papajtueshme dhe armiq�sore. Nuk b�het m� fjal� p�r raportin Un� si bot� e vetme autentike dhe at� Tjetr�n, bot�n e ndryshme dhe t� “prishur” ndaj t� cil�s nuk vlen t� ushqehen ndjenja t� tjera pos atyre n� t� cilat orkestron urrejtja, neveria kulturore dhe mosdurimi dhe p�rjashtueshm�ria religjioze. At�her� pra sa ka kuptim t� flitet p�r identitetin ton� dhe kontroverzat e tij, kur edhe vendi yn� sot nga nj�ra an� �sht� i kryq�zuar mes procesit bot�ror t� globalizimit dhe integrimit dhe, nga ana tjet�r, konfuzionit total n� t� dalluarit e asaj religjiozes nga ajo e politik�s ditore? �far� do t� thot� sot kujdesi p�r identitetin personal dhe kultivimi i tij n� rr�njosjen e tij n� indin dhe truallin e vet religjioz, kulturor, qytet�rues dhe nacional-politik? Me sa kuptim ky afsh sot �sht� i vlefsh�m dhe i paguesh�m kur n� realitet gjithnj� e m� fuqish�m dhe m� shpejt� jan� n� veprim vala globalizuese dhe integruese si procese t� q�ndrueshme dhe t� paevitueshme planetare, e n� t� ardhmen e af�rt mbase edhe nd�rplanetare dhe nd�rqytet�ruese, me fuqin� e t� cilave e a.q. kultura bot�rore, religjioziteti universal ose perenial dhe kodi transnacional qytet�rues gjithnj� e m� tep�r rrjedhin dhe derdhen p�rtej gardheve, oborreve dhe avlive t� ngushta lokale t� t� a.q. kultur� lokale, religjiozitetit partikular dhe veshjes provinciale qytet�ruese? A �sht� e mundshme sot mbrojtja e identitetit personal dhe t� nijansuar shum�dimensional p�rmes ngritjes s� bedeneve fizike, mentale, ideologjike dhe nacionale dhe nd�rtimit t� kullave-roje personale dhe �atmave sht�piake t� t� gjitha llojeve para v�rsuljes s� gjenit religjioz, kulturor dhe qytet�rues t� tjetr�s dhe t� ndryshmes, madje edhe n�se ajo v�rsulje q� n� p�rdorimin sht�piak politik interpretohet si vet�dije dhe frik� ideologjikisht e projektuar nga asimilimi dhe zhytja n� tjetr�n dhe t� ndryshmen sot em�rtohet n� kuptim t� fenomenit t� pashk�putsh�m global t� akulturimit dhe inkulturimit? Teozofi dhe filozofi mistik musliman Suhrawardiu e pranoi dhe thell�sisht besonte se vet�m me fuqin� e natyrshm�ris� metafizike dhe ontologjike mund t� ngritet fortesa n� shkret�tir�n e intim�s personale, duke aluduar n� gjenin e �do shpirti individual, mund�sisht t� kultivuar njer�zor, nga i cili buron ndjenja primordiale e religjiozes dhe heshtja e perenialitetit t� mbjellur n� �do segment t� qen�sis� njer�zore. Dhe vet�m ajo fortes�, p�r shkak se n� vete �sht� pjes� e asaj universales dhe liris� s� pakusht�zuar dhe zem�rgjer�sis� s� lir� ndaj universales, mes Lindjes dhe Per�ndimit, rreziston para v�rsuljes s� val�s universale ose planetare t� kultur�s dhe qytet�rimit globalizues t� bot�rores dhe t� p�rbotshmes, t� cilat n� rrjedh�n e tyre i bartin vlerat bot�risht t� pranuara metafizike, ontologjike, etike, estetike dhe shoq�rore. Prandaj, vet�m ajo nga vlerat burimore q� n� vete i qet�son shpirti njer�zor nuk mund t� shpartallohet dhe nuk shpartallohet para goditjeve t� atij dallg�zimi kulturorqytet�rues global bot�ror, sepse ajo vjen nga hap�sirat e liris� njer�zore dhe dhurimit t� pakufish�m hyjnor, nd�rsa t� gjitha vlerat e tjera, sidomos ato t� natyr�s shoq�rore-politike dhe ideologjike mund t� shkap�rderdhen dhe shpartallohen, meq� nj�mend�sia dhe “tradicionaliteti” i ngurrt� i vlerave t� tilla nuk jan� t� mira p�r jet�n njer�zore. Sot tek ne, mendoj edhe atje edhe k�tu, pyetja e m�sip�rme pothuajse arrin pik�n e p�rv�limit dhe gati se vezullon fuqish�m sa n� brendin� e protagonist�ve p�r vendosjen e nj� shkalle m� t� p�rshtatshme t� vlerave dhe bot�kuptimeve shoq�rore-politike dhe kulturore-qytet�ruese, aq edhe n� realitetin m� t� vrazhd� t� p�rditshm�ris� s� k�tushme. K�tu tek ne e a.q. “paradigm� nacionale” me tabanin p�rmbajt�sor t� thurrur nga gjenealogjit� m� autentike n� kuptimin e goj�dh�nave t� ndryshme religjioze, rrjedhave kulturore, petkut qytet�rues dhe spiritualitetit, t� cilat si kuror� p�rfundojn� n� shenjat dhe simbolet e treflet�shit primordialibrahimian religjioz, �sht� d�shmi e nj� historie t� gjat� t� m�nyr�s s� vertikalitetit, duke e pasuruar horizontalitetin e identiteteve tona. E t�r� barra e afshit ekzistencialist rreth rritjes, p�rkujdesjes dhe ruajtjes s� identitetit personal, individual dhe komunitar n� kontekst t� rrymave globalizuese dhe integruese t� s� sotmes qen�sisht p�rthyhet n�p�r bashk�renditjen e religjiozisht t� pamatshmes dhe politikisht krejt�sisht t� dukshmes dhe t� matshmes, brenda s� cil�s, p�r shkak t� roleve krejt�sisht t� ndryshuara, u krijua nj� konfuzion i plot� q� drejtp�rs�drejti ndikon mbi cil�sin� e jet�s shpirt�rore dhe fizike t� popujve dhe qytetar�ve si n� vendlindje ashtu edhe n�p�r vendet e tjera ku jeton dhe vepron njeriu yn�. P�rkund�r t� gjitha specifikumeve q� e ndjekin vendin ton� dhe barr�s s� t� jetuarit n� t�, shkakun p�r konfuzionin e till� duhet pik�s�pari k�rkuar n� at� virus t� lasht� dhe shkat�rrimtar, i cili n�p�r p�rgjat� historis� njer�zore vazhdoi t� jetoj� dhe t� vendos� lidhje martesore mes shtetit dhe Kish�s, religjionit dhe kombit, kombit dhe nacionalizmit, ides� dhe Identiteti i ngat�rruar. ideologjis�, duke b�r� q� gjithmon� lidhja e till� martesore t� sjell� n� bot� forma t� d�shtuara t� shpirtit t� tradhtuar kulturor e qytet�rues t� gjinis� njer�zore apo bashk�sive t� ve�anta njer�zore. Ky sindrom dhe virus i rreziksh�m shpirt�ror t� cilin e liroi ai t� eg�rsohet dhe t�rbohet p�rgjat� historis� njer�zore dhe n�p�r bashk�sit� njer�zore tek ne fitoi edhe nj� variant t� ve�ant� n� kuptim t� inverzionit t� rolit t� politikanit dhe rolit t� p�rfaq�suesit religjioz ose bart�sit zyrtar t� porosis� religjioze mes nesh: n� t� v�rtet� tek ne, si rrall� diku n� bot�, politikan�t flasin si dinjitar� fetar�, nd�rsa kryepar�t religjioz� flasin si politikan�. K�shtu e v�rteta hyjnore ose e v�rteta religjioze n� p�rgjith�si n� gojat e dinjitarit religjioz shnd�rrohet n� nj� lloj interesi politik, shum� t� ngusht� dhe tejet t� reduktuar deri n� egoiz�m. Nga ana tjet�r politikan�t t�r� interesin politik ditor e bartin n� planin e t� v�rtet�s religjioze, k�shtu q� e v�rteta religjioze shnd�rrohet vet�m n� at� q� politikani mendon se �sht� dhe, akoma m� keq, vullneti themelor dhe k�rkesa e Q�llimit hyjnor lexohet me parametrat e tekut politik dhe sipas vullnetit pragmatik dhe shpesh jodemokratik t� politikanit. Nuk �sht� m� qen�sore se “�’mendon” Zoti p�r bot�n dhe njeriun, por vendimtare �sht� ajo q� un� si politikan mendoj se Zoti e mendon. Si mb�shtetje p�r k�t� �sht� praktika gjithnj� e m� e shpesht� q� brenda komuniteteve fetare t� ngjallen toposet e gjeografis� s� shenjt� dhe tubimit kultor me �’rast politikan�t kan� fjal�n kryesore dhe ata, me v�mendjen e dukshme nga ana e dinjitar�ve fetar�, u flasin besimtar�ve �’�sht� e v�rteta dhe drejt�sia, �’�sht� bukuria dhe devotshm�ria, �’�sht� lumturia dhe fatbardh�sia, nd�rsa dinjitar�ve fetar� u mbetet roli i atyre t� cil�t pas �do gj�je t� th�n� e shqiptojn� at� klithm�n lut�se: - Ashtu qoft� (Amin)! Nga ana tjet�r, pothuajse gj�ra t� nj�jta u ngjajn� edhe p�rfaq�suesve tan� fetar� brenda bashk�sive m� t� m�dha religjioze. Ata jan� aty q� me �’do rast t’u tregojn� besimtar�ve se �’�sht� interesi i tyre politik, �’�sht� origjinaliteti kulturor, �’�sht� identiteti nacional, cilat jan� vlerat themelore shoq�rore t� dedikuara vet�m p�r ata, nd�rsa t� privuara p�r t� tjer�t. I t�r� dinjiteti, e v�rteta, drejt�sia, t� gjitha vlerat religjioze, kulturore dhe qytet�ruese dhe t� gjitha t� arriturat politike dhe shoq�rore i takojn� vet�m an�tarit t� grupit t� tyre shoq�ror dhe identitetit t� tyre religjioz. Ata v�shtir� dakordohen t� mendojn� dhe n� m�nyr� eksplicite ta thon� se t� gjitha t� drejtat, t� gjitha arritjet dhe t� gjitha dhuratat e Shpirtit Hyjnor i takojn� secil�s krijes� hyjnore, pavar�sisht se cil�s form� religjioze dhe cilit rreth kulturor-qytet�rues i takon ai njeri i Zotit. Duke gjykuar p�r njeriun, ata n� rend t� par� shikojn� n� veshjen e tij t� jashtme, tradicionale, historike q� e mb�shtjell t�r� qen�sin� e tij t� p�rditshme jet�sore, pa e p�rfillur brend�sin� e tij, at� q� quhet shpirt xhennetor, origjinal ademian n� �do ve�ori individuale njer�zore. Ata nuk e p�rfillin, apo mbase as q� e dijn� se �’�sht� njeriu Qiellor n� ne, ajo trash�gimi e paharxhueshme hyjnore e mbjellur n� intimen e �do fytyre individuale njer�zore, trash�gimi t� cil�n duhet respektuar mbi t� gjitha dhe para s� gjithash, dhe trash�gimi e cila i lidh t� gjith� njer�zit e bot�s. �do gj� q� mban parashenj�n nacionale dhe i takon atarit personal, fatkeq�sisht n� disa raste p�r bashk�sit� fetare zyrtare tek ne �sht� m� e r�nd�sishme dhe ka p�rpar�si dhe vlefshm�ri t� padiskutueshme n� raport me at� q� e ka caktuar dhe shpallur vet� Vullneti Hyjnor si perspektiv� universale n� t� cil�n duhet t� derdhen brezat, kulturat, traditat dhe goj�dh�nat e shenjta kurdo q� ato t� ekzistojn� n�n qiell. Derisa dikur n� veprim ishin takimet shpirt�rore dhe kulturore t� llojit m� t� lart�, n� t� cilat gjeniu evropian kishte rastin t’i ndjente ndikimet m� t� rafinuara shpirt�rore t� men�uris� muslimane t� derdhura n�p�r t� gjitha fushat e shpirtit mendimtar njer�zor, nd�rsa, nga ana tjet�r, bota islame dallg�zimet e mentalitetit t� barr�zuar evropian, sot tek ne, si kryq�zim mes Lindjes dhe Per�ndimit, si tr�ndafil t� r�nd�sish�m dhe tep�r t� lezetsh�m t� rrymimeve m� t� k�ndshme shpirt�rore dhe si paradigm� p�r poliformitetin kulturor, religjioz dhe historikqytet�rues hyjn� emisar� shum� t� dyshimt� nga Lindja dhe Per�ndimi, me parashenja t� ndryshme religjioze e kulturore dhe n� trungun e lasht�, mij�vje�ar t� vendit ton� fusin filiza hibride t� kuazikultur�s dhe kuazireligjiozitetit, ashtu q� sot jo vet�m q� vendi yn� n� hart�n gjeografike nuk e ka at� fytyr�n e vet fizike aq t� shquar, por edhe fizionomia e tij shpirt�rore e kulturore gjithnj� e m� pak kumbon me akordet e shpirt�ris� tradicionale, kulturalitetit religjioz dhe kultur�s burimore t� truallit ku jetojm�. Mir�po, k�tu m� nuk parashtrohet problemi se sa per�ndimor�t n� m�nyr� t� kthjellt� dhe autentike e shqyrtojn� dhe s�rish e definojn� raportin mes Islamit dhe Per�ndimit, sepse kjo as q� mund t� parashtrohet si pyetje nga k�ndv�shtrimi i l�vizjeve m� t� reja shkencore evropiane, por problemi dhe dilema e v�rtet� �sht� se sa vet musliman�t e dijn� se n� cilat nivele per�ndimor�t e kuptojn� raportin e cekur, e mos t� flasim p�r at� pyetjen e dhembshme: sa vet� musliman�t n� m�nyr� adekuate zhvillojn� okcidentalizmin e vet shkencor dhe n� cilat profile t� shumta shkencore jan� n� gjendje ta b�jn� nj� gj� t� till�. P�rfillim do t� ishte mir� n�se t� pakt�n me shpirt t� qet� do t� mund t� d�shmonim se musliman�t n� shqyrtimin e tyre t� raportit mes Islamit dhe Per�ndimit t� pakt�n n� m�nyr� t� p�rpikt� ta konceptojn� nocionin e Per�ndimit n� kuptimin dhe dometh�nien e tij gjeografike, religjioze, kulturore, shkencore-teknike, globale dhe multikulturore. N�se dijn� ta b�jn� k�t� dallim at�her� do t� jet� shum� leht� p�r ta t’i qasen proceseve t� globalizimit dhe integrimit, sepse Per�ndimi tashm� ka filluar t� ripozicionohet ndaj bot�s islame, e parashtrohet pyetja se a jan� pozicionuar musliman�t n� m�nyr� adekuate ndaj Per�ndimit, e q� a priori mos ta ken� refuzuar dhe shpallur si t� pad�shiruesh�m?!