Bujaria dhe gjersia shpirtit

Bujar �sht� ai njeri q� e ka dor�n t� l�shuar n� dhurata, q� ndihmon e dhuron me zem�r t� hapur. Bujaria �sht� sjellja a zakoni i t� dhuruarit me zem�rgjer�si, i t� ndihmuarit t� t� tjer�ve pa ngurrim. Bujaria �sht� nj� rregull i lart� i moralit, sipas t� cilit njeriu, me mund�sit� q� ka, pa synuar tjet�r shp�rblim p�rve� k�naq�sis� s� Allahut, u dhuron n� past�rti e mir�si t� plot� atyre q� kan� nevoj�, brenda p�rmasave t� s� ligjshmes. Pa dyshim, nd�r treguesit m� t� fuqish�m t� imanit �sht� edhe v�nia e pasuris� dhe e t� mirave vetjake n� sh�rbim t� t� tjer�ve. K�saj, n� shprehjen m� t� p�rdorshme, i themi bujari (xhud, seha). Nj� veli e ka quajtur bujarin� profesion t� profet�ve dhe t� evlijave. Bujaria �sht� shprehje themelore e t� qenit i sigurt n� fuqin�, m�shir�n dhe mir�sin� e Allahut. Zemrat q� nuk jan� t� p�rlyera prej lakmive, prej bab�zive e prej munges�s s� dhembshuris�, e pasqyrojn� kthjellt�sin� dhe past�rtin� e tyre n� form�n e bujaris�. Njeriu q� beson se mallrat dhe ngjarjet jan� ve�se nj� shprehje e emrave dhe e cil�sive t� t� Lartit Krijues, e din� se nj�ri prej atyre emrave �sht� edhe Rezzak (Ai q� u dhuron rizkun t� gjitha krijesave) dhe besojn� se p�rmes k�tij emri, Allahu ka premtuar t’i ushqej� t� gjitha krijesat: “T� ushqyerit e t� gjitha gjallesave n� faqe t� dheut i p�rket Allahut. Edhe vendet ku ato do t� banojn� dhe vendet e banes�s s� tyre t� fundit Ai i di.” (Hud, 6) Nj� zem�r q� e beson k�t�, nuk sheh kurrfar� rreziku n� t� dhuruarit pa mas� t� gjith�kaje q� ka n� dor�; p�rkundrazi, me k�t� sjellje ndien lumturi e mir�qenie. “Kush ruhet prej zem�rngusht�sis� e koprracis�, pik�risht t� till�t jan� ata q� kan� mb�rritur shp�timin.” (Hashr, 10) P�r t� mposhtur lakmin�, duhet t� jesh bujar, qoft� duke dhuruar shum�, qoft� pak, qoft� kur je i pasur, qoft� i varf�r. Ai q� nuk jep n� varf�ri, kur pasurohet s�rish nuk jep. Duhet dhuruar pavar�sisht sasis�. Sasia �sht� ��shtje l�ndore, nd�rsa ajo �ka k�rkohet �sht� arritja e d�shir�s dhe e forc�s p�r t� dhuruar. T� dh�nit �sht� ��shtje e nijetit. Bujaria �sht� mjesht�ri e shpirtit. Ajo i shtyn njer�zit q� t’u dhurojn� atyre n� nevoj�, i nxit q� t� zhvillojn� mir�sin�, ihsanin. Njeriu q� e zot�ron k�t� mjesht�ri, ndihmon gjithk�nd me gjith�ka t� dobishme n� fushat personale e shoq�rore. Q� t� g�zosh ihsanin e t� b�sh mir�si pa qen� i detyruar nga kurrkush, k�rkon shpirt e zem�r. Ata q� veprojn� me mendimin se “Ai q� jep rizkun �sht� Allahu” (Neml, 64; Dharijat, 58), i kan� zemrat t� pastra e t� pasura. (Lejl, 17-20). Ata mundohen q�, me qenien e vet, n� gjithfar� m�nyrash, t� jen� t� dobish�m p�r t� tjer�t. Ata besojn� se Allahu i Madh�ruar u ka dhuruar prej mir�sis� e begatis� s� vet dhe se n� k�t� q� u �sht� dhuruar njer�zit n� nevoj� kan� pjes�n q� u takon (Hud, 6). Bujarin� e konsiderojn� si baz�n e t� drejt�s s� robit. T� drejtat e tyre ua falin t� tjer�ve. Pa menduar p�r nevojat e veta, mundohen t’u p�rmbushin nevojat t� tjer�ve. Madje edhe di�ka q� e kan� nevoj� t� domosdoshme p�r vete, zgjedhin t’ia dhurojn� tjet�rkujt. N� m�nyr� q� t� fitohet virtyti i bujaris�, duhet q� ndihma t� ofrohet vullnetarisht (Hashr, 5; Hadid, 11-18; Maide, 13), q� kundrejt ndihm�s t� mos priten sh�rbime, l�vdata e shp�rblime, (Insan, 8-l0), q� t� shmangen sjelljet q� mund ta turp�rojn� e ta v�n� n� pozit� t� v�shtir� at� q� p�rfiton nga ndihma (Bekare, 263-264) dhe q� ajo �ka dhurohet t� ket� nj� vler� t� lart� p�r vet� dhuruesin (Ali Imran, 92). Sipas kushteve n�n t� cilat mund t� renditet, dijetar�t e Islamit e ndajn� bujarin� n� k�to shkall�: Sehavet: bujaria q� ushtrohet duke ndar� nj� pjes� t� mallit. Kjo pranohet si shkalla m� e ul�t e bujaris�. E till� �sht� dh�nia e zekatit. Xhud: bujaria q� ushtrohet duke shp�rndar� pjes�n m� t� madhe t� mallit n� zot�rim dhe duke mbajtur p�r vete vet�m pakic�n e tij. Kjo �sht� si ndihma q� Ebu Bekri ofronte n� shumic�n e rasteve p�r nevoja t� luft�s. Ithar: bujaria e ushtruar me di�ka q� njeriu e ka t� nevojshme p�r vete, por q� duke iu n�nshtruar humbjes dhe v�shtir�sive, n� vend q� ta p�rdor� vet�, e dhuron n� dobi t� t� tjer�ve. Shembulli i k�saj bujarie nga Epoka e Lumturis� ishin mysliman�t e Medin�s (ensar�t), q� i ftuan muhaxhir�t nga Meka n� qytetin e tyre dhe duke ndar� me ta gjith�ka q� kishin, fituan vler�simin e Allahut (Hashr, 5). Nj� tjet�r shembull �sht� edhe ai i Ebu Bekrit, q� gjat� Hixhretit, kur ndodheshin n� shpell�, vuri jet�n e vet n� rrezik, i gatsh�m p�r t’u flijuar p�r Profetin ton�, q� e donte aq shum� (Tevbe, 40). N� Kuranin Fisnik, bujaria vendoset n� t� nj�jtin nivel me xhihadin. Kurani nxit q� prej rizkut q� Allahu u ka dhuruar njer�zve, k�ta t’u mund�sojn� edhe rob�rve t� tjer� q� t� p�rfitojn� (Bekare, 254). Na b�het e ditur se bujaria, n� Dit�n e Kiametit, do t� b�het shkak q� njeriu t� shp�toj� prej �do v�shtir�sie e shqet�simi. (Bekare, 222). N� disa ajete, bujaria krahasohet me tregtin�. Ajo vendoset n� simbolik�n e nj� borxhi q� i jepet Allahut t� Lart�suar (Bekare, 244; Maide, 13; Hadid, 11). Zemrat, n� saj� t� bujaris�, pastrohen (Lejl, 17-20), sepse pas kufrit dhe nifakut, nj� nd�r shkaqet q� e njollosin m� s� shumti zemr�n �sht� dashuria e tepruar p�r pasurin� dhe d�shira p�r t’u lidhur me tepri pas mallit e pron�s. K�shtu, n� Kuranin Fisnik urdh�rohet e thuhet: “Dhe pasurin� e doni me tepri.” (Fexhr, 20) Pik�risht prej k�saj dashurie t� tepruar, njeriu mendon me frik�: “N�se e dhuroj k�t� mall, mua nuk m� mbetet asgj�.” Dhe menj�her� Shejtani kalon n� veprim: “Shejtani ju tremb me varf�rin�, ju urdh�ron koprracin�.” (Bekare, 268) Kurse Allahu i Lart�suar na ka b�r� t� ditur se “malli dhe pasuria p�r njeriun jan� ve� nj� sprov�” (Zumer, 49-52) dhe rruga p�r ta kap�rcyer me sukses k�t� sprov� �sht� bujaria (Tegabun, 15-17). N� krye t� arsyeve p�r t� cilat njer�zit i shmangen bujaris� �sht� ndjesia: “P�rse t’ua jap t� tjer�ve nj� pasuri q� e kam timen?” dhe mendimi q� pason prej saj: “N�se u dhuroj t� tjer�ve, pasuria ime pak�sohet dhe n� koh� nevoje mbetem n� v�shtir�si.” Feja Islame i ka �rr�njosur t� tilla ndjesi e mendime. Sipas Islamit, malli e pasuria nuk jan� monopol i asnj� individi. Malli dhe pasuria jan� vet�m t� Allahut t� Lart�suar. Pronari i vet�m i gjith�kaje �sht� vet�m Ai (Ali Imran, 179; Hadid, 10). N� Kuranin Fisnik, kjo �sht� theksuar n� m� shum� se nj�zet ajete. Dhe duke qen� se pasuria i p�rket Allahut t� Lart�suar, shpenzimi i saj n� rrug�n e t� Zotit, vler�sohet prej besimtarit si dukuria m� e natyrshme. Ndjenja e bujaris� te besimtari buron pik�risht prej k�tij mendimi. Profeti yn� i dashur (paqja qoft� mbi t�!) ka th�n�: “Njeriu bujar �sht� pran� Allahut, pran� Xhenetit, pran� njer�zve dhe larg zjarrit. Njeriu koprrac �sht� larg Allahut, larg Xhenetit dhe pran� zjarrit t� Xhehenemit. Xhahili bujar �sht� m� i dashur p�r Allahun sesa koprraci q� b�n ibadet.”[1] “Nd�r njer�zit q� jan� p�r t’u pasur zili �sht� bujari.”[2] Profeti yn� (paqja qoft� mbi t�!) u k�shillon njer�zve q� gjat� koh�s q� jetojn� n� k�t� bot� t� jen� zem�rgjer� e bujar� dhe t� mos e l�n� k�t� pun� p�r koh�n pasi t� ndahen nga kjo jet�: “Sadakaja m� e mir� �sht� sadakaja q� njeriu e dhuron vet�. Sadakaja q�, duke qen� gjall�, teksa malli �sht� n� duart tuaja, ia jepni n� mas�n q� d�shironi njeriut q� d�shironi. P�rndryshe, kur shpirti mb�rrin n� gryk�, mbeteni von�. Ata q� vijn� pas jush b�jn� �’t� duan me t�.”[3] Abdullah bin Abbasi tregon k�shtu p�r bujarin� e Profetit ton�: “I D�rguari i Allahut ishte m� bujari dhe m� dashamir�si i njer�zve. Gjat� Ramazanit, n� koh�t kur gjendej s� bashku me Xhebrailin, ai dhuronte gjith�ka.” Xhebraili vinte pran� t� D�rguarit t� Allahut �do nat� Ramazani dhe i m�sonte atij Kuranin. Xhebraili thoshte k�shtu: “I D�rguari i Allahut �sht� m� bujar sesa er�rat q� sjellin bereqetin.”[4] Prej Hz. Aliut na b�het e ditur k�shtu: “Kur t� D�rguarit t� Allahut i k�rkohej di�ka, n�se ai d�shironte t’ia plot�sonte k�rkuesit k�t� d�shir�, thoshte: “Mir�.” Dhe kur nuk d�shironte, heshtte. P�r asgj� nuk thoshte “jo”.”[5] P�r t� mos u penduar m� von�, myslimani, duke u sjell� me bujari, mallin e gj�n� q� Allahu ia ka dhuruar duhet ta shpenzoj� n� t� gjall� t� vet, p�r k�naq�sin� e Zotit, n� nj� m�nyr� t� p�rshtatshme. Zoti i Madh�ruar urdh�ron e thot�: “P�rpara se ndonj�rit prej jush t’i afroj� vdekja dhe t� thot�: ‘O Zoti im, sikur t� m� jepje edhe pak koh� q� t� jepja sadaka e t� b�hesha prej t� mir�ve”, shpenzoni (n� rrug� t� Allahut) prej sendeve q� ju kemi dhuruar.” (Munafikun, 10). Kur b�jm� fjal� p�r bujarin�, duhet t� tregojm� kujdes p�r pikat e m�poshtme, q� mbartin nj� r�nd�si p�rmbledh�se: Bujaria duhet t� ushtrohet me sende q� p�lqehen e q� kan� vler�. Ajo q� jepet nuk duhet t’i p�rmendet tjetrit. Bujaria e pranuar �sht� ajo q� b�het n� kushte nevoje. T� dh�nit nuk pak�son, por shton.