Pergojimi

P�rgojimi, apo gijbeti, �sht� dukuria e t� folurit p�r dik� kur ai nuk �sht� i pranish�m. Si term, gijbeti ka kuptimin e t� p�rmendurit t� turpit, t� dob�sive e t� mang�sive t� dikujt pas krah�ve t� tij. Profeti yn� (paqja qoft� mbi t�!), pasi �sht� pyetur p�r k�t�, i ka p�rshkruar k�shtu gijbetin dhe p�rmasat e tij: “P�rgojimi �sht� p�rmendja e dikujt me di�ka q�, n�se ai do ta d�gjonte, nuk do t’i p�lqente. N�se ajo e met� q� ti i vesh atij gjendet v�rtet tek ai, th�nia p�rb�n p�rgojim; n�se e meta nuk gjendet tek ai, at�her� th�nia �sht� shpifje.”[1] Surja “Huxhurat”, n� ajetin 12, ndalet drejtp�rdrejt te p�rgojimi duke th�n�: “Mos p�rgojoni nj�ri-tjetrin. Mos vall� ndonj�ri prej jush d�shiron t� haj� mishin e v�llait t� vet t� vdekur? Nga kjo t� keni neveri! E pra, t’ia kini frik�n Allahut!” Ky ajet p�rmend shkat�rrimin q� sjell p�rgojimi n� shpirtin e njeriut dhe n� trupin e shoq�ris�. Ai tregon se p�rgojimi �sht� l�ndim i nderit dhe i personalitetit t� njeriut, q� �sht� si mishi dhe gjaku i tij. Bediuzzaman Said Nursi e komenton k�shtu ajetin e lartp�rmendur: “Nj� ajet i vet�m, q� n� gjasht� m�nyra t� mrekullueshme, na tregon se sa i urryer �sht� p�rgojimi; q� na sqaron plot�sisht se sa i d�msh�m �sht� gijbeti n� k�ndv�shtrimin e Kuranit, nuk i l� vend nevoj�s p�r kurrfar� sqarimi tjet�r. E n� t� v�rtet�, pas sqarimit t� Kuranit, nuk �sht� i nevojsh�m asnj� sqarim tjet�r. N� ajetin “Mos ndonj�ri nga ju d�shiron t� haj� mishin e v�llait t� vet t� vdekur?” (Huxhurat, 12) shfaqen gjasht� shkall� t� turp�rimit, t� t� koriturit. Prej p�rgojimit, gjasht� shkall� p�rmenden me forc�. Ky ajet, kur u drejtohet atyre q� e ushtrojn� personalisht p�rgojimin, merr kuptim n� nj� form� t� ardhme. K�shtu, �sht� e ditur: shenja e hemzes n� krye t� ajetit mbart kuptimin e form�s pyet�se (vall�). Ky kuptim i t� pyeturit hyn si uj� n� t� gjitha fjal�t e ajetit. �do fjal� ka nj� huk�m t� t�rthort�. E pra, s� pari, n�p�rmjet shenj�s s� hemzes thot�: vall�, a nuk e keni mendjen, q� �sht� vendndodhja e pyetjes dhe e p�rgjigjes, teksa nuk e kuptoni di�ka kaq t� sh�mtuar? S� dyti, me fjal�n “d�shiron”, thot�: vall�, mos ju �sht� prishur zemra, q� �sht� vendndodhja e dashuris� dhe e urrejtjes, e d�shir�s dhe e neveris�, teksa e d�shironi dhe p�lqeni gj�n� m� t� f�lliqur? S� treti, me fjal�n “ndonj�ri prej jush” thot�: �’ka ndodhur me jet�n tuaj shoq�rore dhe me qytet�rimin tuaj, q� marrin jet� prej shoq�ris�, q� arrini t� pranoni nj� vep�r t� till� helmuese? S� kat�rti, me fjal�t “t� haj� mishin e v�llait t� vet…” thot�: �’u b� me aspektin tuaj njer�zor, q� i ngulni kaq p�rbindsh�m dh�mb�t shokut tuaj? S� pesti, me fjal�n “v�llait”, thot�: a nuk ju ka mbetur asnj� pik� m�shire p�r njer�zit tuaj, p�r farefisnin� tuaj, q� e l�ndoni kaq dhunsh�m e me tepri p�rmas�n shpirt�rore t� nj� t� dhunuari q� n� kaq shum� drejtime �sht� v�llai juaj? Dhe a nuk ju kan� mbetur mend n� kok� q� nj� gjymtyr� t� trupit tuaj e kafshoni si t� luajtur mendsh? S� gjashti, me fjal�n “t� vdekur” thot�: Ku e keni zemr�n? A mos ju �sht� prishur krejt natyrshm�ria q�, ndaj nj� v�llait tuaj n� gjendjen m� t� respektueshme e t� pacenueshme, b�ni nj� pun� kaq t� urryer dhe i hani mishin? Kjo do t� thot� se, me shprehjet e k�tij ajeti dhe me argumentimet e nxjerra ve� e ve� prej fjal�ve t� tij, t� folurit keq dhe t� p�rgojuarit e t� tjer�ve �sht� di�ka shum� e lig� n� plan t� mendjes e t� zemr�s, t� njer�zores e t� shpirt�rores, t� natyrshm�ris� e t� p�rkat�sis�. E pra, shih se si ky ajet, duke p�rmendur gjasht� shkall� t� paarritshme, ia del t� turp�roj� m� t� turpshmen dhe me gjasht� nivele t� paarritshme t� pengoj� r�nien n� at� hon t� tmerrsh�m. P�rgojimi �sht� nj� arm� e ul�t q� shfryt�zohet m� s� shumti prej atyre q� k�rkojn� e ushqejn� armiq�si, smir� e urrejtje. Njer�zit shpirtm�dhenj e me vlera nuk bien kurr� aq posht� sa t� kapen pas k�saj arme t� f�lliqur e ta v�n� n� shfryt�zim. Sikurse ka th�n� nj� personalitet i famsh�m, “N� vend q� ta nd�shkoj armikun tim n�p�rmjet p�rgojimit, m� mir� e mbaj lart shpirtin tim dhe nuk e ul veten aq posht�, sepse p�rgojimi �sht� arm� e t� posht�rve dhe e t� ul�t�ve.” P�rgojimi �sht� ajo q�, n�se njeriu q� p�rgojohet do t� ishte i pranish�m dhe do t� d�gjonte, do t� fyhej e do t� zem�rohej. N�se thuhet e v�rteta, ajo �sht� p�rgojim. N�se thuhen g�njeshtra, kjo �sht� edhe p�rgojim, edhe shpifje. Ky m�kat i sh�mtuar b�het, n� k�t� m�nyr�, i dyfisht�. P�rgojimi, n� disa ��shtje t� ve�anta, mund t� jet� i lejuar (xhaiz): 1. N�se dikush paraqet p�rshkrimin e nj� ankese te nj� zyrtar, me q�llimin q� t� p�rfitoj� ndihm� p�r t� shp�tuar nga e keqja e nj� njeriu t� lig dhe t� marr� prej tij t� drejt�n q� i takon. 2. N�se dikush d�shiron t� kryej� nj� pun� t� p�rbashk�t me dik� dhe p�r k�t� vjen t� k�shillohet me ty. N� k�to rrethana, vet�m p�r pun�, pa q�llim t� keq, n� m�nyr� q� t’i jap�sh hakun k�shillimit, mund t� thuash: “Mos b�j puno me t�, sepse do t� d�mtohesh.” 3. N�se q�llimi nuk �sht� q� t� posht�rohet e t� turp�rohet dikush, por thjesht q� ai t� p�rshkruhet apo t� dallohet, mund t� thuhet, p�r shembull: “Ai burri lyp�s e i �al� shkoi n� filan vend.” 4. N�se njeriu q� p�rgojohet �sht� nj� m�katar i hapur. Pra, dikush q� nuk i vjen aspak turp e nuk i skuqet faqja nga lig�sia e vet, apo q� madje ndihet krenar prej s� keqes, q� i shijojn� dhuna e mizoria dhe q� t� gjitha k�to i kryen hapur e pa kurrfar� ndrojtjeje. Pik�risht p�r k�to ��shtje, pa ndonj� q�llim tjet�r p�rve� t� drejt�s dhe ��shtjeve t� pun�s, p�rgojimi mund t� jet� i lejuar. P�rndryshe, si� e konsumon zjarri drurin, ashtu edhe gijbeti i konsumon e i zhduk t� gjitha veprat e mira. N�se dikush ka p�rgojuar dik� apo ka d�gjuar se si p�rgojohet dikush, duhet t� lutet duke th�n�: “O Allahu im, m� fal mua dhe njeriun q� un� kam p�rgojuar!” Pastaj, kur t’i jepet rasti, duhet t’i thot� atij q� ka p�rgojuar: “Ma b�j hallall!”[2] “Pjesa m� e keqe, m� e r�nd� dhe m� mizore e gijbetit �sht� p�rgojimi apo shpifja p�r nderin e njer�zve t� d�lir�. Pra, n�se nj� njeri q� ka par� me syt� e tij, por q� nuk sjell kat�r d�shmitar� p�r t� d�shmuar, se nj� burr� apo nj� grua ka kryer zina. Kjo �sht� nj� nd�r m�katet e m�dha m� t� liga, porsi vrasja m� mizore, q� e helmon jet�n shoq�rore t� besimtar�ve, q� i shkat�rron jet�n dhe lumturin� nj� vatre familjare.”[3] Nd�rsa fakti se p�rgojimi b�het shkak p�r prishjen e personalitetit, shpjegohet k�shtu: “Ti, gjat� dit�s, duke qen� zgjuar e sy�el�, thua nj� fjal� t� bukur; ndonj�her� n� �nd�rr ushqehesh me di�ka n� form�n e nj� molle t� bukur e t� shijshme. Gjat� dit�s thua nj� fjal� t� sh�mtuar, gjat� nat�s g�lltit di�ka t� hidhur. N�se p�rgojon, t� ushqejn� me nj� mish t� f�lliqur. At�her�, fjal�t e bukura e t� sh�mtuara q� thua n� gjumin e k�saj bote do t’i shijosh si fruta n� bot�n e t� zgjuarve, q� �sht� bota e Ahiretit. Dhe nuk duhet t� mendosh se do t� jet� e larg�t dita q� do t� ushqehesh me frutat e fjal�ve t� tua.”[4] Zakone e sjellje t� tjera t� k�qija, q� kan� kuptime t� p�raf�rta me gijbetin, shprehen me termat “hemz”, “nemime” dhe “lemz”. I pari i k�tyre �sht� hemzi, q� gjen vend n� titullin e sures 104 t� Kuranit (Humeze). Hemzi ka kuptimin e t� thumbuarit t� dikujt pas krah�ve, e t� tallurit, t� fyerit, t� l�ndimit t� tij. Lemzi �sht� kryerja e t� gjitha k�tyre n� sy t� individit n� fjal�, n� prani t� nj� publiku t� gjer�. Nd�rsa me nemime kemi t� b�jm� kur tjetri ngacmohet e thumbohet me shprehje t� t�rthorta. Kurani urdh�ron q� sjellje t� tilla t� mos ndiqen dhe ata q� i kryejn� t� mos d�gjohen (Kalem, 10-12). Duhet shtuar, gjithashtu, se p�rgojimi �sht� nj� nd�r shkeljet e t� drejtave t� robit.